A Tỳ Đàm
Giảng Giải và Thảo Luận

Chân Đế Tục Đế - Bốn Thắng Pháp

A Tỳ Đàm, Bài 2.1   Ngày 27 tháng 3 năm 2004

Minh Hạnh thực hiện

Những điểm chính của bài học

1) Chư pháp và sự nhận thức theo A Tỳ Ðàm

2) Sự thật tương đối và sự thật tuyệt đối

3) Bốn pháp bản thể

Chư pháp và sự nhận thức theo A Tỳ Ðàm

1.1 Không có từ ngữ nào trong A Tỳ Ðàm mang tính phổ quát hơn chữ "dhamma hay pháp". Tất cả gọi là pháp. Ngài Tịnh Sự có một cách trình bày độc thoại thú vị về từ nầy: pháp là chi? chi cũng là pháp. Dù đó là thi thiết hay bản thể, vật chất hoặc trừu tượng, hữu vi cũng như vô vi đều gọi là pháp.

TT Giác Đẳng giảng 

1.2 Trong một cách định nghĩa dhamma hay pháp là những gì có trạng thái hay tự tánh. Tất cả pháp, kể cả siêu thế pháp tức níp bàn đều có thể nhận thức bởi tâm. Tuy thế có pháp tồn tại độc lập với nhận thức. Cần lưu ý một điều là ngay cả trong A Tỳ Ðàm, từ ngữ dhamma - pháp được dùng với nhiều nghĩa khác nhau.

TT Trí Siêu giảng 

1.3 Một đặc điểm của A Tỳ Ðàm là tất cả pháp được trình bày theo chi pháp hay đơn vị dù đó là tâm thức hay vật chất, ước lệ hay bản thể. Những chi pháp đó được hiểu tương tự như những nguyên tố hay phân tử mà của vật chất của khoa học ngày nay. Từ những chi pháp nầy dẫn đến sự tương quan, năng sở và nhiều bảng liệt kê trong tạng A Tỳ Ðàm. Những chi pháp nầy được định nghĩa từng pháp trong bộ Dhammasangani hay Pháp Tụ, bộ sách đầu tiên của tạng A Tỳ Ðàm. Ngài Anuruddha, một nhà chú giải danh tiếng, liệt kê những chi pháp nầy trong tác phẩm Abhidhammasangaha - Thắng Pháp Tập Yếu. Sau nầy ngài Tịnh Sự thiết kế một biểu đồ với tên gọi: Bảng Nêu Chi Pháp được sử dụng rộng rãi trong nền Phật học Việt Nam.

TT Giác Đẳng giảng 

Câu thảo luận số 1

TT Giác Đẳng hỏi: Kính bạch TT Trí Siêu, có một khái niệm là tất cả các pháp đều có trạng thái, đều có thể nhận thức bởi tâm, không có pháp nào không nằm trong nhận thức của tâm, kể cả Niết Bàn tức là pháp không có điều kiện, pháp vô vi thi`cũng có thể nhận thức bởi đạo và bởi quả.  Bạch TT Trí Siêu và chính vi` vậy A Tỳ Đàm đã tạo nên một tranh luận rất lớn về sự xác nhận cái trạng thái, và dĩ nhiên sự dị biệt giữa pháp này và pháp khác, và trong sự xác nhận khẳng định như vậy đã loại bỏ bao nhiêu cái quan niệm mang tánh cách trừu tượng, mang tánh cách siêu hi`nh.  Về sau này với những phong trào phát triển mang tánh cách bộ phái Phật Giáo đã đặc biệt nói đến một từ ngữ gọi là bất khả tư nghi`, trong quan niệm bất khả tư nghi` đề cập đến những trạng thái pháp, hoàn toàn nằm ngoài sự lãnh hội, nằm ngoài sự nhận định của tâm thức, thi` theo TT Trí Siêu với định nghĩa về pháp là những gi` có trạng thái, những gi` có tự tánh.  Trạng thái và tự tánh này có thể nhận thức bởi tâm thi` có một pháp gi` khái niệm về A Tỳ Đàm mà nó nằm ở trong chữ bất khả tư nghi` có nghĩa là pháp đó không thể nghĩ bàn, không thể lãnh hội, không thể nhận thức được bởi tâm hay không? Thi` xin TT Trí Siêu cho biết về điểm này.

TT Trí Siêu trả lời 

Câu thảo luận số 2

TT Giác Đẳng hỏi: Bạch TT Trí Siêu có một câu hỏi chúng ta nên nêu ra ở tại đây, có hai quan niệm trái chống với nhau và tạo ra sự tranh luận không nhỏ, đó là về sự hiện hữu của các pháp độc lập với tâm thức hay không độc lập với tâm thức. . . .
Bạch TT Trí Siêu câu hỏi ở tại đây rằng các pháp hiện hữu có độc lập hay không độc lập với sự nhận thức của tâm thức, thi` xin thỉnh TT Trí Siêu nói về điểm này về quan điểm của A Tỳ Ðàm, xin cung thỉnh TT.

TT Trí Siêu trả lời 

Câu thảo luận số 3

TT Giác Đẳng hỏi:

Bạch TT Trí Siêu, chữ pháp chúng ta đề cập ở đây, chúng ta chỉ đề cập đến sự thật, sự thật trong chữ sacca dầu là sammuti sacca hay là paramattha sacca, hay là chữ pháp ở đây chúng ta đặt biệt đề cập đến tất cả hiện tượng giới, tất cả những gi` được đề cập, được nói đến đúng với nghĩa tổng tri` chúng ta gọi là pháp, thi` xin thỉnh TT Trí Siêu xác định rõ chữ pháp ở đây phải là sự thật hay không, hay  có những cái không phải sự thật cũng có thể gọi là pháp được, kính xin thỉnh TT Trí Siêu.

TT Trí Siêu trả lời 

Câu thảo luận số 4

TT Giác Đẳng hỏi:

Và bạch TT Trí Siêu, theo TT nghĩ rằng truyền thống phân tích để chia chẻ như vậy, nó có thể làm thay đổi cái khái niệm của chúng ta, và có làm mất đi khả năng lãnh hội mang tánh cách qui nạp của chúng ta hay không, tức là cái nhi`n toàn diện khi chúng ta nói đến người, chúng ta nói đến sự hiện tượng  của các pháp, tức cái khả năng lãnh hội toàn diện của chúng ta có bị đánh mất đi khi chúng ta đào sâu vào ngành học A Tỳ Ðàm này không.  Xin thỉnh TT cho biết y’ kiến.

TT Trí Siêu trả lời 

Câu thảo luận số 5

TT Thích Hoàng Pháp: Trong Phật Giáo có danh từ dhamma là pháp, được xem như trùm bao tất cả, cổ nhân có câu "nhất bổn tán vạn thù, vạn thù quy nhất bổn". Tôi nghĩ câu này như để định nghĩa cho chữ dhamma là pháp rất đúng. Chữ dhamma hay pháp nếu có kèm thêm một chữ gi` đó lập tức có y' nghĩa khác, và đôi lúc chúng ta nắm lấy khía cạnh riêng biệt, hay những từ ngữ riêng biệt của chữ pháp đó chúng ta có thể hiểu lầm và xem như mâu thuẫn, bởi vi` nếu như chúng ta gặp những câu như "pháp co`n bỏ huống là phi pháp", ở đây tại sao có chữ phi pháp, trong khi đó chữ dhamma là pháp gồm tất cả là pháp không có cái gi` không phải là pháp.


TT Thích Hoàng Pháp trả lời