A Tỳ Đàm
Giảng Giải và Thảo Luận

Tâm và Sự Phân Loại

A Tỳ Đàm, Bài 12.2   Ngày 10 tháng 7 năm 2004

Minh Hạnh biên soạn & Cô Tu Nữ Diệu Tịnh hiệu đính

Ngày 10 tháng 07 năm 2004

Bài 12

Thuộc Tánh của Tâm (Cetasika)

Những điểm chính

·        Mỗi sát na tâm là một đơn vị với nhiều thành tố

·        Những từ vựng chung quanh chữ cetasika

·        Quan hệ của các thuộc tánh và tâm

12.1 A Tỳ Đàm giới thiệu nhiều khái niệm mới trong kho tàng tri thức của nhân loại. Thử hình dung một giảng đường tại một tu viện Phật giáo cách đây hơn hai ngàn năm, người ta cùng nhau thảo luận tâm là một tiến trình kết cấu bởi nhiều sát na miên tục. Trong lúc quan niệm về một linh hồn trường cữu bất di bất dịch vốn ăn sâu vào tâm nảo của toàn bộ tư tưởng Veda. A Tỳ Đàm chẳng những chỉ giới thiệu về sự sanh diệt của tâm ý trong từng sát na mà còn mô tả rõ ràng thành phần kết cấu của từng sát na tâm. Đây cũng là một khái niệm xa lạ với phần đông. Nói một cách ngắn gọn thì bất cứ sát na nào cũng gồm bốn thành tố: thọ, tưởng, hành, thức. Thức là tâm. Thọ, tưởng, hành là những thuộc tánh hay tâm sở (cetasika).

12.2 Trong văn học chữ Hán của Đạo Phật thì từ 'cetasika' được dịch là tâm sở đối với tâm vương. Ngài Tịnh Sự dịch là Sở hữu tâm. Trong giáo án nầy dùng từ vựng 'thuộc tánh' của tâm. Đối với người mới học có thể ngộ nhận danh từ tâm sở là một thứ tâm khác. Còn chữ 'sở hữu tâm' làm rõ nghĩa hơn nhưng khi nói là sở hữu biến hành hay sở hữu tợ tha thì có vấn đề về mặt ngữ pháp. Hiểu một cách ngắn gọn thì Cetasika là những thành tố của tâm.

12.3 Theo cách nói cổ điển thì tâm và các thuộc tánh có những tương đồng là: đồng sanh, đồng diệt, đồng nương một căn và đồng biết một cảnh. Một tâm đơn thuần nhất thì cũng có 7 thuộc tánh biến hành. Mặc dù trên phương diện giảng giải những thuộc dường như có hành trạng riêng biệt từng thứ một thí dụ như tín, niệm, tàm, úy ... nhưng trên thực tế thì vai trò của chúng trong một sát na tâm tế nhị hơn nhiều và mang vai trò như một cơ phận chứ không phải chủ vị.

OOOOO

TT Trí Siêu giảng    

ooOoo

Minh Hạnh Thực Hiện