A Tỳ Đàm
Giảng Giải và Thảo Luận
Tâm và Sự Phân Loại
A Tỳ Đàm, Bài 12.2
Ngày 10 tháng 7 năm 2004
Minh Hạnh biên soạn & Cô Tu Nữ Diệu Tịnh hiệu đính
Ngày
10 tháng 07 năm 2004
Bài 12
Thuộc Tánh của Tâm (Cetasika)
Những
điểm chính
·
Mỗi sát na tâm là một
đơn vị với nhiều thành tố
·
Những từ vựng chung quanh
chữ cetasika
·
Quan hệ của các thuộc tánh
và tâm
12.1 A Tỳ Đàm giới thiệu nhiều
khái niệm mới trong kho tàng tri thức của nhân loại.
Thử h́nh dung một giảng đường tại một
tu viện Phật giáo cách đây hơn hai ngàn năm,
người ta cùng nhau thảo luận tâm là một tiến
tŕnh kết cấu bởi nhiều sát na miên tục. Trong
lúc quan niệm về một linh hồn trường cữu
bất di bất dịch vốn ăn sâu vào tâm nảo của
toàn bộ tư tưởng Veda. A Tỳ Đàm chẳng những
chỉ giới thiệu về sự sanh diệt của
tâm ư trong từng sát na mà c̣n mô tả rơ ràng thành phần kết
cấu của từng sát na tâm. Đây cũng là một khái
niệm xa lạ với phần đông. Nói một cách ngắn
gọn th́ bất cứ sát na nào cũng gồm bốn thành
tố: thọ, tưởng, hành, thức. Thức là tâm. Thọ,
tưởng, hành là những thuộc tánh hay tâm sở
(cetasika).
12.2 Trong văn học chữ Hán của
Đạo Phật th́ từ 'cetasika' được dịch
là tâm sở đối với tâm vương. Ngài Tịnh Sự
dịch là Sở hữu tâm. Trong giáo án nầy dùng từ vựng
'thuộc tánh' của tâm. Đối với người mới
học có thể ngộ nhận danh từ tâm sở là một
thứ tâm khác. C̣n chữ 'sở hữu tâm' làm rơ nghĩa
hơn nhưng khi nói là sở hữu biến hành hay sở
hữu tợ tha th́ có vấn đề về mặt ngữ
pháp. Hiểu một cách ngắn gọn th́ Cetasika là những
thành tố của tâm.
12.3 Theo cách nói cổ điển th́ tâm
và các thuộc tánh có những tương đồng là:
đồng sanh, đồng diệt, đồng
nương một căn và đồng biết một cảnh.
Một tâm đơn thuần nhất th́ cũng có 7 thuộc
tánh biến hành. Mặc dù trên phương diện giảng
giải những thuộc dường như có hành trạng
riêng biệt từng thứ một thí dụ như tín, niệm,
tàm, úy ... nhưng trên thực tế th́ vai tṛ của chúng
trong một sát na tâm tế nhị hơn nhiều và mang vai
tṛ như một cơ phận chứ không phải chủ
vị.
OOOOO
TT Trí Siêu giảng 
ooOoo
Minh Hạnh Thực Hiện
