A Tỳ Đàm
Giảng Giải và Thảo Luận

Tâm và Sự Phân Loại

A Tỳ Đàm, Bài 3.1a   Thảo Luận 1   Ngày 10 tháng 4 năm 2004

Minh Hạnh biên soạn & Tu Nữ Diệu Tịnh hiệu đính

Định nghĩa chữ tâm (citta)

Thảo luận 1. phải chăng ngũ  song thức là năm giác quan có thể nhận thấy cảnh trung thực nhất?

TT Giác Đẳng: Kính bạch Chư Tôn Đức và thưa quí Phật tử, chúng ta có một số điểm cần phải tập trung bởi vi` trong bất cứ bài học của A Ty` Đàm nào hầu như chúng ta sẻ phải nghe rất nhiều chi tiết. Trong thời lượng rất ngắn mà phải nghe nhiều chi tiết sẽ rất khó nhớ để tập trung. Hôm nay chúng ta hãy tập trung căn bản ở chung quanh hai điều chính: thứ nhất là tâm và sự biết cảnh, thứ hai chúng ta đề cập đến ngũ song thức tức là nhãn thức, nhĩ thức, tỷ thức, thiệt thức và thân thức.

Chúng ta hãy trở lại một chút về chữ biết cảnh, tâm là sự biết cảnh, bởi cái biết thi` chúng ta có rất nhiều thứ để chúng ta biết, chúng tôi nghĩ rằng có lẽ câu hỏi về chữ biết cảnh này, chúng tôi xin đưa qua phần sau, đáng lẽ là phần đầu, bởi vi` nó là đề tài ngày hôm nay, chúng ta định nghĩa như vậy, và  TT Trí Siêu muốn chúng ta xoáy vào năm thức đầu tiên và đây là trường hợp hết sức thú vị, bởi vi` đối với nhiều học viên A Tỳ Đàm thi` cặp ngũ song thức nó nằm trong 18 phần vô nhân, và nó làm việc giống như một thứ tâm máy móc, một thứ tâm cơ năng.  Và khi chúng ta nói đến 121 tâm, thi` ngũ song thức được đề cập đến rất ít so với những tâm khác như tâm bất thiện, hay tâm thiện dục giới, tâm thiện sắc giới, tâm thiện vô sắc giới, tâm siêu thế v.v... Tuy vậy ngũ song thức lại có vai tro` đặc biệt trong sự phân loại khác.

Bây giờ chúng ta xin có một vài minh định rõ ràng về điểm này, chúng tôi nghĩ rằng không phải dài do`ng, trong môn tâm lý học của Tây phương hay trong văn hóa của người Tây phương nói chung, thi` người ta xem những giác quan liên quan đến sắc, thinh, khí vị, xúc, đó là những giác quan thật sự là có tánh chất thực tại.  Và lúc bấy giờ họ đề cập đến giác quan thứ sáu,(six senses) họ xem như đó là một tánh linh thực tánh.  Cái linh tánh này có thể nói như chúng ta xem trong phim The Six Senses  hay lnhững sách nói về giác quan thứ sáu,  điều đó hoàn toàn không có gi` gọi là tương đương với gi` gọi là y' thức ở trong đạo Phật. Và cho dù vậy thi` TT Trí Siêu đã tri`nh bày về nhãn, nhĩ, tỷ, thiệt, thân, thức.  Ở đây, chúng ta thấy rằng đó là trạng thái tâm, tuy rất  muội lượt.  Ví dụ như khi chúng ta nhi`n thấy một cảnh sắc, thi` tâm nhãn thức ở đây được nhi`n thấy những đường nét màu sắc, chứ nó không có chuyện đẹp, xấu, hay thương, ghét, hoặc có giá trị hay không có giá trị, việc đó cũng hoàn toàn thuộc về y' thức, và khi cái gi` thuộc về y' thức chúng ta gọi đó là cảnh pháp.

Kể  cả  hiệ n tại bây giờ chúng tôi nhớ đến câu chuyện kể của Tào Tháo đi hành quân, trong lúc đi  quân lính bị khát nước thi` Tào Tháo nói đến một rừng me ở phía trước làm cho mọi người chảy nước miếng và bớt đi sự khát nước.  Tuy nhiên chúng ta không biết câu chuyện đó như thế nào, nhưng ngay cả cảnh vị do tưởng tượng ra, hay do nhớ lại thi` cảnh vị đó nó cũng thuộc về cảnh pháp, chứ nó không phải là cảnh vị.  Nói tóm lại sắc, thinh, khí, vị, xúc, nó là đối tượng của tâm thức, tức thi` nó phải là đối tượng trực tiếp ngay lúc đó chứ không phải ở nơi khác.

Bạch TT Trí Siêu, câu thảo luận đầu tiên chúng ta nên bàn ở tại đây.  Chúng ta thường có một quan niệm hết sức phổ cập trong thiền học và trong một số lãnh vực khác, là tâm của con người trong sự lãnh hội cảnh ở bên ngoài thi` mỗi chúng ta đều có một cảnh khác nhau. Người ta nói đến cũng món ăn rất ngon, nhưng khi chúng ta no chúng ta nhi`n nó khác, và khi chúng ta đói chúng ta nhi`n nó khác. Cũng sống trong một thành phố như hiện tại chúng tôi đang có mặt tại California, nhưng không phải người nào ở California cũng có cái nhi`n giống nhau hết. Hay hoặc giả chúng ta đang ngồi trong lớp A Ty` Đàm cho dù cũng cùng một lớp học đó, vị Giảng Sư đó và bài học đó, nhưng mỗi người lãnh hội một cách khác nhau.  Thi` như vậy người ta nói rằng tâm tư của chúng ta nó vốn mang vào sự lãnh hội rất nhiều trạng thái gọi là vẽ vời, thêm thắt nghĩa là chúng ta thêu dệt, chúng ta thêm thắt nó ra, và chúng ta làm cho cái này nó khác cái kia, rất khó để chúng ta nhi`n sự vật một cách trung thực, như thật nói ra như thế nào thi` mi`nh nhận nó ra như vậy. 

Thi` hầu như với quan niệm này, với cái nhi`n của thiền học rất phổ thông,  đời sống hàng ngày của chúng ta từ một bức tranh, cho đến bản nhạc, cho đến bao nhiêu thứ khác chúng ta lãnh hội, chúng ta đem vào trong tâm mi`nh, thi` sự nhận diện cái cảm giác, cái phản ứng, cái phản cảm của chúng ta đối với những việc đó không ai giống ai hết, mỗi người có một cách khác.  Và thế giới chúng ta đang sống dù đồng vợ, đồng chồng, nói một cách khác là chúng ta đều đồng sàng di mộng hết, nghĩa là cùng một cảnh đó mà chúng ta nhi`n khác hơn.  Tuy vậy trong quan niệm về ngũ song thức, quan niệm về năm thức mà chúng ta đề cập đến tại đây, cái biết rất là trung thực, cái biết đó là cái biết nguyên thủy, cái biết truy nguyên  chưa có phân tích, chưa có phản ứng, chưa có đem vào đó khái niệm. Thấy chỉ là thấy thôi, thí dụ con mắt thấy cảnh sắc, màu sắc đó, đường nét kỷ hà học đó, tất cả những gi` mặc dù chúng ta thấy nó như vậy thi` nó là như vậy thôi, mặc dù chúng ta được xem nó một cách rất muội lược.

Thậm chí về phương diện nhân quả, thi` nó cũng phản ảnh một cách rất  trung thực về nhân quả, ví dụ như chúng ta nói rằng, quan niệm của chúng ta về một vật đẹp xấu nó là một quan niệm, tuy nhiên tâm nhãn thức quả thiện hay quả bất thiện thi` nó hoàn toàn không nằm trong quan niệm thêu dệt, quan niệm được bóp méo đó, mà nó chỉ đón nhận một cách trung thực tánh cách nhân quả.  Nếu đó là cảnh tốt thi` tâm nhãn thức, nhĩ thức, quả thiện sanh khởi mà cảnh xấu thi` là quả bất thiện.

Bạch TT Trí Siêu, phải chăng là năm giác quan này là năm giác quan có thể nhận thấy cảnh trung thực nhất, đó là ngũ song thức trung thực nhất, trung thực với nhân quả, trung thực với thực tánh, trung thực với các căn, chứ không có một chút thêm thắc gi`, hay một chút màu mè gi`, thi` xin được TT Trí Siêu xác nhận điều này trước để chúng ta có thể đào sâu về điểm này khi chúng ta nói về cái biết của tâm.  Kính thỉnh TT Trí Siêu.

TT Trí Siêu: kính bạch TT Giác Đẳng, kính thưa quí vị. Quả thật đúng như vậy, theo trong A Ty` Đàm giải thích thi` đối với ngũ song thức là những thứ tâm biết cảnh thật sự là nguyên thủy một cách tính chất thực tính, hoàn toàn không có sự thêu dệt, thêm thắt.  Chúng ta có một cách nhi`n của người này, cách nhi`n của người khác với một y' kiến, với một cảm nhận thích hoặc không thích, cho là tốt hay là xấu v.v...  thi` điều đó nó được diễn biến qua những lộ tri`nh mà Ngài Hoà Thượng Tịnh Sự, Ngài nói rằng đó là trường hợp lộ y', nó góm với lộ ngũ môn thi` biết được, nhận thức được như vậy. 

Chứ co`n nếu nói về tâm nhãn thức, nhĩ thức, tỷ thức, thiệt thức, thân thức, thi` hoàn toàn nó chỉ biết cảnh đơn thuần. Nhãn thức của vị ALaHán khi đối chiếu với cảnh sắc cũng chỉ biết có chừng đó, và nhãn thức của kẻ phàm phu khi đối chiếu với cảnh sắc thi` cũng biết theo bản thể chân đế đến chừng đó, và nếu sự khác biệt do ảnh hưởng phiền não hoặc lìa phiền não sẽ chính do bắt đầu từ tâm gọi là Javana hay tâm đổng lực, hoặc một y' niệm sanh khởi thi` nó tùy thuộc vào lộ y' môn sau đó tiếp nối với ngũ môn thi` nó sanh ra nhãn thức.

Cho nên chúng tôi trả lời câu hỏi này, chúng tôi xác nhận rằng tâm ngũ song thức chỉ đơn thuần biết cảnh chân đế mà thôi, đó là câu trả lời cho câu hỏi của TT Giác Đẳng.  Nam Mô Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật.

Minh Hạnh thực hiện