A Tỳ Đàm
Giảng Giải và Thảo Luận

Tâm và Sự Phân Loại

A Tỳ Đàm, Bài 9.3.1   Ngày 19 tháng 6 năm 2004

Minh Hạnh biên soạn & Cô Tu Nữ Diệu Tịnh hiệu đính

Tâm Thiện Sắc Giới (Kusalarùpavacaracitta)

II.Tâm Thiền Quả Sắc Giới (Vipācarūpavacaracitta):

III. Tâm Thiền Duy Tác Sắc Giới

ooOoo

TT Giác Đẳng: Chúng con xin kính đảnh lễ Sư Trưởng, đảnh lễ Chư Tôn Đức và kính chào toàn thể quí Phật tử đang có mặt trong rơom. Kính bạch Chư Tôn Đức và thưa quí Phật tử, hôm nay lớp A Ty` Đàm chúng ta sẽ học về tâm quả sắc giới và tâm duy tác sắc giới. Một khái niệm mà những người đã học qua mấy bài học trong lớp A Ty` Đàm này, tâm quả là một trạng thái tâm sanh khởi do tâm thiện. Và tâm quả sắc giới là tâm từ do tâm thiện sắc giới. Tâm quả sắc giới cho chúng ta biết nhiều về một số qui luật nhất định của nghiệp. Một người tu thiền ở trong kiếp này nếu người đó không hoại thiền thi` sau khi thân hoại mạng chung chắc chắn sẽ sanh vào cõi thiền. Một người chứng sơ thiền sau khi thân hoại mạng chung người đó sẽ tục sinh bằng tâm quả sơ thiền, và tâm quả đó là một điều chắc chắn mà trong định ly' nghiệp báo gọi là Garukamma hay trọng nghiệp và trong trường hợp ở đây là trọng nghiệp thiện.

Nhưng cõi trời sắc giới cũng đặc biệt có nhiều cảnh giới cho chúng ta biết nhiều về con đường tu chứng giải thoát như ngũ tịnh cư thiên, hay chúng ta cũng có một cõi khác khó có thể tương nghị được, đó là cõi trời vô tưởng. Đúng ra những đề tài chung quanh tâm quả sắc giới là một đề tài rất rộng, nói đến sự lớn mạnh vượt trội của các căn, như tín, tấn, niệm, định, huệ, cũng khiến cho tâm quả sắc giới có phần sai khác đi trong vai tro` tục sinh.

Kính bạch Sư Trưởng và TT Trí Siêu, hôm nay chúng ta sẽ nói về tâm quả sắc giới. Như chúng ta được biết rằng một tâm thiện là tâm thiện dục giới, tâm thiện sắc giới hay tâm thiện vô sắc giới tạo ra những tâm quả và những tâm quả này đều mang phần hành giống nhau đó là tục sanh hộ kiếp và tử. Và trong nhiều trường hợp khác thi` nó cũng có mang một phận sự khác, nhưng ở đây đặc biệt trong tâm hộ kiếp và tử. Chúng ta cũng được biết rằng một người tu thiền, sau khi chứng thiền và nếu từ đó cho đến khi thân hoại mạng chung nếu không hoại thiền thi` chắc chắn sẽ sanh về cõi tương ứng với tầng thiền của mi`nh, chúng ta gọi là Gurukamma hay trọng nghiệp.

Thi` bây giờ trước nhất xin được thỉnh TT Trí Siêu giảng về tâm quả và tâm sắc giới. Và sau bài giảng đó chúng ta có rất nhiều câu hỏi để có thể chia sẻ lẫn nhau. Xin cung thỉnh TT.

TT Trí Siêu: Nam Mô Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật. Kính bạch Chư Tôn Đức, kính thưa qúi vị Phật tử, hôm nay chúng ta học về tâm quả sắc giới phải được hiểu đó là một thứ tâm được tạo tác bởi do tâm thiện sắc giới. Tâm quả sắc giới được hi`nh thành do tâm thiện sắc giới trợ tạo bằng nghiệp dị thời duyên. Và ở đây chúng ta cũng nên biết rằng tâm quả sắc giới là một loại quả cũng giống như tâm thiện, tâm quả vô sắc giới, vậy nói chung tức là quả sắc giới, quả vô sắc giới, hai tâm quả đáo đại thuộc về sanh báo nghiệp.

- Hiện báo nghiệp, sở dĩ chúng ta biết là theo thời gian trổ quả thi` chúng ta nắm vững hiện báo nghiệp tức là đã tạo, nó sẽ cho quả ngay trong kiếp sống này, tạo ngay tại đây, đó là hiện báo nghiệp.

- Sanh báo nghiệp là một loại nghiệp tạo ngay trong kiếp sống này, nó sẽ cho quả đời kế tiếp sau khi chết ở đây.

- Hậu báo nghiệp là một loại nghiệp sẽ cho quả từ đời thứ 3 trở đi trong tương lai, bất cứ lúc nào nó cũng có thể trổ quả được gọi là hậu báo nghiệp.

Và cũng có những trường hợp mà tâm tạo nghiệp ở trong kiếp sống hiện tại này thiện hay ác, nó sẽ mất hiệu năng trổ quả và như vậy thi` nó sẽ không có trổ quả ở đây, trường hợp này gọi là vô hiệu nghiệp.

Riêng về tâm thiện sắc giới thi` nó chỉ trổ quả sinh báo nghiệp, tức là một vị tu chứng thiền sắc giới ngay trong hiện tại thi` tâm quả sắc giới nó chỉ được hi`nh thành sau khi vị này chết ở đây, nó sẽ trở thành kiếp sanh thức để đưa đến quả đời kế tiếp. Và đặc biệt chỉ là sanh báo nghiệp thôi, chớ quả sắc giới và quả vô sắc giới không thể nào là hiện báo nghiệp hay là hậu báo nghiệp mà chỉ là sanh báo nghiệp. Không phải giống như tâm thiện dục giới. Tâm thiện dục giới hiện sanh báo nghiệp và hậu báo nghiệp nữa. Do vậy cho nên chúng ta trước hết nên hiểu 5 thứ tâm quả này.

Năm quả sắc giới co`n điểm đặc biệt khác mà chúng ta phải biết rằng khi vị hành giả tu chứng thiền sắc giới, thi` thiện sắc giới hễ sơ thiền thiện thi` chỉ có một loại quả, một thứ tâm quả đó là tâm sơ thiền quả, nhị thiền thiện sẽ tạo ra nhị thiền quả, tam thiền thiện sẽ tạo ra tam thiền quả, tứ thiền thiện sẽ tạo ra tứ thiền quả và ngũ thiền thiện sẽ tạo ra ngũ thiền quả, tâm nào quả nấy. Trong khi đó tâm thiện dục giới có thể là một tâm đại thiện, thí dụ như tâm thiện dục giới hợp trí, thọ hỷ hợp trí vô trợ là một tâm thứ nhất nó có thể cho 16 quả nếu như tâm thiện đó có đầy đủ tâm tư, và tối thiểu cũng là 8 quả, tối thiểu một tâm thiện cũng có thể cho ra 8 quả, chứ không phải giống như tâm thiện sắc giới và vô sắc giới. Tâm thiền thiện nào cho quả nấy, cho một quả thôi. Đó là điểm thứ hai chúng ta cần phải lưu y'.

Điểm thứ ba nữa là chúng ta nên lưu y' rằng đối với tâm thiền đáo đại tức là thiền sắc giới và thiền vô sắc giới, hễ tâm thiền thiện bắt cảnh đề mục nào, sử dụng đề mục nào để tu chứng quả sắc giới hay quả vô sắc giới sanh khởi thi` cảnh của tâm quả đó cũng sẽ là cảnh giống như tâm thiền thiện. Đây là điểm thứ 3 mà chúng ta cũng phải lưu y' có phải giống như tâm thiện dục giới. Tâm thiện dục giới thi` nó cho quả, tâm quả đó lại bắt đối tượng khác hơn về cảnh chân đế chớ không phải cảnh tục đế như là tâm thiện khi làm có thể là bố thí, tri` giới v.v... Có thể lấy cảnh sắc, cảnh thinh, cảnh khí, cảnh vị, cảnh xúc để làm cảnh của tâm thiện, nhưng cho đến tâm sắc giới thi` không phải như vậy. Cảnh đề mục của tâm thiện như thế nào thi` nó trở thành đối tượng cảnh của tâm thiền quả như thế đó. Đây là 3 điểm mà chúng ta phải chú y'. Và nếu nói thêm nữa thi` chúng ta nên biết rằng tùy làm thiện dục giới tùy trường hợp trí và ly trí có đủ tam tư hay không tam tư và sự cho qủa về sau này, cái tâm quả dục giới có thể là nhị nhân hoặc tam nhân hay là vô nhân. Nhưng đối với tâm thiền sắc giới khi tâm quả sanh lên luôn luôn phải là tam nhân, nghĩa là có 3 nhân tương ưng vô tham, vô sân, vô si phối hợp với tâm quả sắc giới đó hay là tâm quả vô sắc giới đó. Bởi vậy cho nên một vị phạm thiên ở cõi sắc giới hay là vô sắc giới, vị phạm thiên đó đều là người tam nhân cả, chúng ta cũng sau này chúng ta sẽ học thêm và chúng ta biết được rằng tại sao vấn đề hết sức quan trọng ở điểm này.

Và bây giờ thưa quí vị chúng ta sẽ phân loại về những tâm thiền quả hay những tâm quả dục giới. Tâm quả sắc giới nó có 5 thứ, tính theo 5 bậc thiền do vị hành giả tu chứng, tức là quả sơ thiền, quả nhị thiền, quả tam thiền, quả tứ thiền, quả ngũ thiền. Vị A La Hán có tâm quả sắc giới hay không, xin thưa rằng đối với một vị A La Hán cơ tánh của vị ấy vẩn có sử dụng tâm quả sắc giới, nhưng trong trường hợp là đắc quả A La Hán trong tại cảnh giới phạm thiên, có nghĩa là phải tục sinh vào cảnh giới phạm thiên trước khi đắc A La Hán. Tâm tục sinh đó nó sẽ trổ thành tâm hộ kiếp bhavangacitta, rồi vị phạm thiên này đắc Tu Đà Hườn, Tu Đà Hàm, A Na Hàm và A La Hán, thi` vị A La Hán sanh khởi vẫn có mặt tâm quả sắc giới làm tâm hộ kiếp trong đời sống bi`nh nhật.

Co`n nếu như chúng ta nói rằng một vị A La Hán đã đắc được thiền tố sắc giới tại cõi dục giới này khi vị đó làm nhân loại, thi` tâm thiền tố này không có tạo ra quả sắc giới được. Bởi vi` sau khi mệnh chung, một vị A La Hán viên tịch Niết bàn hoàn toàn không có sự tái sanh. Cho nên tâm quả sắc giới đó mặc dù có chứng đắc A La Hán nhưng phải hiểu đó là chứng trước khi chứng A La Hán. Điều này chúng tôi cần nhấn mạnh để quí vị có thể hiểu được, có thể nhớ được không thể có tâm quả sắc giới mà trong khi nói rằng tâm thiền tố sắc giới không tạo ra quả, qúi vị sẽ ngạc nhiên được điều đó. Nói một cách khác có nghĩa là lúc đắc thiền trước khi đắc A La Hán, vị đó vẫn là một vị phàm phu tam nhân hay là một bậc hữu học, vẫn hành thiền chỉ chứng được thiền thiện sắc giới, rồi tâm thiền đó sẽ tạo ra quả bằng cách là dị thời nghiệp duyên sanh báo nghiệp. Để rồi khi tái sanh về cảnh giới phạm thiên, vị phạm thiên tam nhân đó hay là vị phạm thiên hữu học đó sẽ tiến tu các bậc thiền chỉ ở đây điều này chúng ta phải được giải thích như thế.

Và thưa quí vị khi chúng ta biết 5 loại thiền quả sắc giới, chúng ta cũng nên nhận định thêm một điều là đối với tâm quả sơ thiền thi` nó sẽ là tâm tái tục hay kiếp sanh thức để cho tái sanh trong 3 cõi sơ thiền.

- Tâm quả nhị thiền, tâm quả tam thiền thi` làm thức tái sanh cho tái sanh ở ba cõi nhị thiền.

-      - Tâm quả tứ thiền thi` làm thức tái sanh cho sanh vào ba cõi tam thiền.

-      - Và tâm quả ngũ thiền làm thức tái sanh cho sanh làm phạm thiên ở sáu cõi sắc giới hữu tưởng, sáu cõi tứ thiền mà thuộc về sáu cõi hữu tưởng.

Chúng ta cũng nên lưu y' điểm này là đối với cõi phạm thiên sắc giới thi` chỉ có cõi sơ thiền, cõi nhị thiền, cõi tam thiền, cõi tứ thiền mà thôi, chớ không có cõi ngũ thiền, bởi vi` y cứ trên chi pháp thi` ở đây tâm quả nhị thiền rồi quả tam thiền đã làm thức tái sanh về cõi phạm thiên nhị thiền rồi. Cho nên chúng ta cũng phải chú y' chỗ đó.

Phân tích theo kinh tạng thi` có bốn bậc thiền sắc giới tương ứng với bốn cõi thiền sắc giới. Co`n theo trong Vi Diệu Pháp thi` vi` phân tích chặc chẽ hơn một chút, là có loại tâm thiền vô tầm hữu tứ, có loại tâm thiền vô tầm vô tứ, và vô tầm hữu tứ hay vô tầm vô tứ lấy điểm chủ yếu, điểm trọng yếu ở chỗ vô tứ. Cho nên ở đây khi chúng ta phân theo Vi Diệu Pháp thi` chúng ta phân 5 hạng, 5 bậc thiền. Nhưng cho đến khi làm kiếp sanh thức tái sanh cõi sắc giới thi` sanh ở bốn cõi thiền mà thôi, cõi sơ thiền, cõi nhị thiền, cõi tam thiền và cõi tứ thiền.

Cũng nên nói thêm rằng khi nãy chúng tôi có đề cập đến cõi tứ thiền, thật ra thi` cõi tứ thiền nó có đến 7 chứ không phải là 6, nhưng trong 7 đó thi` có 5 cõi tịnh cư và một cõi quảng quả. Thi` 5 cõi tịnh cư và 1 cõi quảng quả được gọi là 6 cõi ngũ uẩn, 6 cõi tứ thiền mà ngũ uẩn, tức là có danh và sắc đầy đủ. Co`n riêng về cõi vô tưởng mặc dù được xếp vào cõi tứ thiền, nhưng ở đây chúng ta biết rằng vị phạm thiên ở đó chỉ có sắc mà không có danh. Bởi do khi co`n ở các cõi dục,vị đó tu chứng được ngũ thiền rồi mới phát nguyện rằng do năng lực thiền này nguyện trong tương lai sẽ sanh không có tâm thức . Do vậy cho nên ngũ thiền là tâm thiện ngũ thiền.

Trong ngũ thiền thiện đó nó sẽ tạo ra một loại sắc pháp mà chúng ta gọi là Jìvitarùpa là sắc mạng quyền xuất hiện trong cõi vô tưởng, như vậy sự tái sanh của vị phạm thiên vô tưởng bằng năng lực của ngũ thiền. Nhưng ngũ thiền đó không phải tạo ra tâm quả mà tạo ra sắc nghiệp. Ở đây vấn đề này nó hơi tế nhị một chút và hơi khó hiểu một chút. Cũng mong rằng với những điều mà chúng tôi tri`nh bày ở đây sẽ khiến cho quí vị có thể nắm bắt được.

Nói tóm lại khi chúng ta học tâm quả sắc giới, trước hết là chúng ta phải nhận xét những điểm đặc biệt của tâm quả sắc giới.

- Tâm quả sắc giới là một thứ tâm quả do tâm thiện sắc giới tạo ra bằng cách dị thời nghiệp duyên sanh báo nghiệp.

-         Thứ hai là tâm quả sắc giới có cảnh đối tượng sẽ là cảnh đề mục giống như thiền thiện sắc giới.

-         điểm thứ ba là tâm quả sắc giới vẫn xuất hiện, vẫn sanh khởi trong cơ tánh của các vị A La Hán, nhưng lại là làm tâm hộ kiếp và phải là một vị A La Hán ở cõi sắc giới.

-         Điểm thứ tư chúng ta cũng nên nói thêm là mỗi thứ tâm quả sắc giới nó sẽ là kiếp sanh thức hay tâm tái tục cho sanh tương ứng với mỗi cõi thiền sắc giới.

Và đó là 4 điểm mà chúng ta cũng nên có sự chú y' và đến đây chúng tôi xin được kết thúc buổi giảng của chúng tôi về tâm quả sắc giới.

Minh Hạnh Thực Hiện