A Tỳ Đàm
Giảng Giải và Thảo Luận
Diễn Tri`nh Của Tâm Thức
A Tỳ Đàm, Bài 18
Ngày 10 tháng 3 năm 2005
Minh Hạnh chuyển
biên & Cô Tu Nữ Diệu Tịnh hiệu đính
Lớp
Giảng A Tỳ Đàm
Bài
19: Những đối tượng của tâm thức
Đối tượng của tâm thức
c̣n gọi là cảnh (ārammaṇa), cảnh tức là sở
tri của tâm, cái bị tâm biết.
Cảnh hay đối tượng của tâm thức, nói hẹp
có 6 thứ là: cảnh sắc, cảnh thinh, cảnh khí, cảnh
vị, cảnh xúc và cảnh pháp. Nếu nói rộng th́ có 21
cảnh là cảnh sắc, cảnh thinh, cảnh khí, cảnh
vị, cảnh xúc, cảnh ngũ, cảnh pháp, cảnh
chơn đế, cảnh chế định, cảnh dục
giới, cảnh đáo đại, cảnh níp-bàn, cảnh
danh pháp, cảnh sắc pháp, cảnh quá khứ, cảnh hiện
tại, cảnh vị lai, cảnh ngoại thời, cảnh
nội phần, cảnh ngoại phần, cảnh nội
ngoại phần.
Tâm biết cảnh tuỳ theo thứ tâm, có những tâm biết
nhiều cảnh, có những tâm biết cảnh hạn chế,
có những tâm biết cảnh nhất định, có những
tâm biết cảnh bất định.
Ở đây, tâm khai ư môn, 8 tâm đổng lực dục giới
hợp trí, 2 tâm thông biết đủ 21 cảnh.
12 tâm bất thiện, 8 tâm đổng lực dục giới
tịnh hảo ly trí biết 20 cảnh (trừ cảnh
níp-bàn)
.
3 tâm quan sát, tâm sinh tiếu, 8 tâm đại quả chỉ
biết 17 cảnh (trừ 4 cảnh là cảnh níp-bàn, cảnh
đáo đại, cảnh chế định và cảnh ngoại
thời).
3 tâm ư giới chỉ biết 13 cảnh (ngoại trừ 8
cảnh là cảnh pháp, cảnh danh pháp, cảnh chế
định, cảnh đáo đại, cảnh níp-bàn, cảnh
quá khứ, cảnh vị lai và cảnh ngoại thời).
Tâm ngũ song thức biết 8 cảnh là cảnh sắc
pháp, cảnh chơn đế, cảnh dục giới, cảnh
hiện tại, cảnh nội phần, cảnh ngoại
phần, cảnh nội ngoại phần và 1 trong 5 cảnh
sắc, thinh, khí, vị, xúc.
Tâm siêu thế biết 6 cảnh là cảnh pháp, cảnh
chơn đế, cảnh níp-bàn, cảnh danh pháp, cảnh
ngoại phần và cảnh ngoại thời.
3 tâm thức vô biên xứ, 3 tâm phi tưởng phi phi tưởng
xứ cũng biết được 6 cảnh là cảnh
pháp, cảnh đáo đại, cảnh chơn đế, cảnh
danh pháp, cảnh quá khứ và cảnh nội phần.
15 tâm sắc giới, 3 tâm không vô biên xứ biết
được 4 cảnh là cảnh pháp, cảnh chế
định, cảnh ngoại thời và cảnh ngoại phần.
3 tâm vô sở hữu xứ chỉ biết 3 cảnh là cảnh
pháp, cảnh chế định và cảnh ngoại thời.
a. Cảnh phân theo
giác quan
1. Cảnh sắc là đối tượng của thị giác
hay nhăn thức. Cảnh nầy bao gồm h́nh ảnh trực
tiếp đập vào mắt như ánh sáng, màu sắc, chiều
kích. Cảm quan về cái đẹp của cảnh sắc
không phải là nhăn thức mà thuộc về ư thức.
2. Cảnh thinh là đối tượng của thính giác hay nhĩ
thức. Cảnh nầy là âm thanh ghi nhận bởi tai.
3. Cảnh khí là đối tượng của khứu giác hay tỷ
thức. Cảnh nầy là các mùi ghi nhận bỏi mũi.
4. Cảnh vị là là đối tượng
của vị giác hay thiệt thức. Cảnh nầy là tất
cả các vị mặn, ngọt, chua, cay .. ghi nhận bởi
lưỡi.
5. Cảnh xúc là đối tượng của
xúc giác hay thân thức. Cảnh nầy là tất cả những
ǵ ghi nhận bởi thân như sự êm ái khi ngồi trên một
chiếc ghế hay nhức răng ...
6. Cảnh ngũ là nói chung gồm
năm cảnh sắc, thinh, khí, vị, xúc. Sở dĩ nêu
lên cảnh ngũ v́ 5 cảnh nầy thuộc ngoại giới.
Trực tiếp xúc chạm ngũ quan. Chúng sanh thường
lănh hội thế giới chung quanh qua năm cảnh nầy.
Trong năm cảnh th́ cảnh đầu: sắc tướng
và âm thanh có thể tồn tại trong cảnh giới tế
nhị so với 3 cảnh c̣n lại tương đối là thô.
Năm cảnh nầy thường tạo nên sự lệ thuộc
mang tính bản năng của chúng sanh nên được gọi
là ngũ dục. Một hành giả muốn đi sâu vào thế
giới của thiền định phải có khả
năng giảm thiểu sự ham thích năm cảnh nầy.
Chính cảnh ngũ làm vẫn đục định tâm của
của người tu tập nên gọi là ngũ trần.
7. Cảnh pháp là cảnh giới nhận thức của tâm
ngoài 5 cảnh trên như sự suy tư, nhớ tưởng, kiến
thức .... Nếu năm cảnh sắc, thinh, khí, vị,
xúc trở thành quá khứ th́ cũng là cảnh pháp thí dụ
như một h́nh ảnh đẹp đă thấy hôm qua chẳng
hạn.
ooOoo
TT Giác Đẳng & TT Trí Siêu 
ooOoo
Minh Hạnh Thực Hiện
