Hân Hoan Đón Chào
Chư Tôn Đức, Quí Phật Tử
Cùng Toàn Thể Đọc Giả Bốn Phương

Câu Pháp Ðàm Số 280, Ngày 16 Tháng 06 Năm 2004

Minh Hạnh thực hiện

Ngày 16 tháng 6 năm 2004

Câu hỏi được TT Giác Đẳng giảng trong rơom Vạn Hạnh nhân buổi giảng về ly' nghiệp báo.

TD_03 hỏi: Theo giáo ly' nghiệp báo thi` chúng con chịu trách nhiệm trên mọi hành động làm thiện, làm ác của mi`nh. Co`n giáo ly' vô ngã thi` nếu mi`nh làm mà mi`nh không nghĩ mi`nh làm, chẳng hạn mi`nh làm việc thiện mà mi`nh không nghĩ mi`nh làm, hoặc mi`nh làm việc ác mi`nh cũng không nghĩ là mi`nh làm ác. Câu hỏi của con là theo ly' vô ngã thi` mi`nh có nhận cái quả của việc mi`nh làm hay không.  Con nghĩ rằng đã có sự đối nghịch nhau trong 2 thuyết là thuyết vô ngã và thuyết nghiệp báo. Con xin cung thỉnh TT từ bi giảng cho chúng con về hai thuyết này. Nam Mô Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật.

TT Giác Đẳng: Thưa quí vị, thật ra thi` không có gi` đối nghịch ở trong giáo ly' nghiệp báo và giáo ly' vô ngã.  Chúng ta hãy để ít thời giờ để nhi`n về chữ vô ngã và vô ngã được hiểu như thế nào trong kiếp sống của con người.

Thật ti`nh trong giáo ly' vô ngã dậy rằng cái gọi là sự hiện hữu của chúng sinh trong cuộc đời này nó là một tiến tri`nh kết cấu và kết nối liên tục bởi những sát na tâm, và những sát na sắc pháp, những đơn vị cực vi của tâm ly' và vật ly'. Chúng ta lấy ví dụ sắc, thọ, tưởng, hành, thức, ở mỗi một giờ phút thi` sắc, thọ, tưởng, hành, thức, liên tục biến đổi, biến đổi nhanh đến đỗi mà chúng ta không thấy, nhưng nó có biến đổi.

Thưa quí vị, nếu ở trong phòng có một đóa hoa tươi trước mặt và nhi`n đóa hoa tươi một cách chăm chú thi` dường như không có gi` thay đổi trong đóa hoa tươi đó, nhưng thật ra nếu có một giây phút nào đó mà cuộc đời này đứng lại hoàn toàn không có thay đỗi, thi` thưa quí vị việc đó không bao giờ xảy ra hết. 

Như viên kim cương rắn chắc như vậy, nhưng những nhà vật lý cho chúng ta biết rằng, từ cái phân tử nhỏ trong viên kim cương nó liên tục vận hành theo một cách nhất định của nó, chúng ta muốn nói đến những đơn vị cực vi.

Một câu nói cổ điển là chúng ta không thể tắm hai lần ở trên một gio`ng suối, điều đó có nghĩa là cái gọi ông Nguyễn văn A ngày hôm qua và ông Nguyễn văn A ngày hôm nay, tuy rằng một con người, nhưng thân và tâm của ông Nguyễn văn A ngày hôm qua nó không phải là thân và tâm của ông Nguyễn văn A ngày hôm nay.

Bởi vậy ngày xưa thường có câu chuyện kể rằng: có một người đi chợ buổi sáng mua một sô sữa tươi, và bởi vi` có chút viêc bận rộn nên không thể đem sửa tươi về nhà, nên ghé ngang gửi cho người bạn sô sửa tươi đó, và hẹn sẽ trở lại để lấy. Khi buổi chiều trở lại thi` sữa đó không co`n như buổi sáng nữa mà bây giờ nó đã hóa chua rồi, thi` người này mới làm một cuộc tranh cãi rằng:

-   "Khi tôi đem đến để gửi cho bạn thi` rõ ràng là sữa tươi, bây giờ sữa này không phải là sửa hồi sáng."

Thi` người bạn này nói:

-   "Đó là sữa hồi sáng bạn đem đến đó."

-  "Nếu mà sửa hồi sáng thi` nó không chua như bây giờ"

-  "Nó đúng như vậy, nhưng từ sáng tới giờ nó đã đổi sang vị chua rồi."

Sữa chua bây giờ và sữa tươi hồi sáng nó không phải là một được, bởi vi` nó là một thi` nó đã không chua như vậy, nhưng nói là hai cái khác nhau để bắt người kia đền thi` nó không phải, tại vi` từng đó sữa nhưng nó có sự biến dịch, thi` ly' vô ngã cho chúng ta biết rằng cho dù cuộc sống của mỗi người nó là một tiến tri`nh.

Như một đứa bé tắt bím lên 5, lên 10 tuổi của mấy mươi năm về trước, không phải là ông A, bà B bây giờ đã 3, 4, 50 tuổi.  Tuy rằng một con người , một giấy khai sinh, một cha, một mẹ, một chủng loại đó, nhưng từ một đứa bé trở thành người trung niên, một kẻ thành nhân thi` chắc chắn rằng thân và tâm thay đổi rất nhiều.

Giáo ly' vô ngã  dạy rằng, như vậy chúng ta không thể nói là 2 và cũng không thể nói là một, thế nhưng có ai chấp khăn khăn rằng những điều đó nó là như vậy thi` nó phải là như vậy, trước như vậy, sau cũng như vậy thi` người đó hiểu sai đi.

Có một lần Ngài Sariputra, Ngài đi trong làng, và có một người hỏi Ngài:

-         Vậy chứ cái khổ có phải là hễ mi`nh tạo ra nghiệp ác thi` mi`nh gặt lấy quả khổ phải không?.

Thi` Ngài Xá Lợi Phất trả lời:

-         Không phải. 

-          

-         Như vậy có phải mi`nh tạo nghiệp người khác nhận quả phải không?,

-          

-         Ngài nói:  không phải. 

-          

-         Như vậy mi`nh và người khác cùng tạo nghiệp và mi`nh và người khác cùng nhận quả phải không?

-          

-         Ngài Xá Lợi Phật nói   “không phải.”

-          

Và hỏi rằng “Như vậy các nghiệp không phải do mi`nh tạo, không phải do mi`nh nhận”

 Ngài cũng nói “ không phải.”

Tại vi` bốn cách nói đó, hầu như chúng ta nghĩ rằng nó bao trùm hết tất cả, hoặc giả là mi`nh làm mi`nh chịu, hoặc giả là người khác làm mà mi`nh chịu, hoặc giả mi`nh làm người khác chịu, hoặc giả cả hai cùng làm cùng chịu, hoặc không ai làm không ai chịu hết. Nghe dường như bao trùm hết, nhưng nó không đạt ly', bởi vi` trong giáo ly' duyên khởi cho chúng ta biết rằng tất cả mọi việc đều có nhân có  duyên.

Như hôm nay tại Hoa Ky` có lễ quốc táng Tổng Thống Reagan tại Washington DC  và tài tử Ro Reagan ngày xưa nói rằng là một người thi` cũng không hẳn là một người, bởi vi` ngày xưa ông có thân khác, tâm khác, bây giờ thân khác và tâm khác, nhưng là 2 người cũng không phải, cũng từ người đó mà ra và cũng  từ cuộc sống tiếp nối như vậy đó là giáo ly' vô ngã.

Và giáo ly' vô ngã không nói rằng, bởi vi` nó vô ngã nên không có quả,  chúng tôi cũng nói thêm một điểm nữa, một người làm phước nói theo danh từ của nhân gian gọi là làm với tinh thần vô ngã, đúng ra  thi` dầu chúng ta làm hay không làm, nó cũng vô ngã thôi, không cócái làm phước nào  là hữu ngã. Nhưng nói cho chính xác hơn là chúng ta làm phước với tinh thần vị kỷ và làm phước với tinh thần không có vị kỷ.

Vị kỷ là mi`nh cũng bố thí, mi`nh giúp đỡ người nghèo, nhưng cái giúp đỡ người nghèo đó, mi`nh mong được danh, mong đời sau được phước lành, mong đời sau được thế này được thế khác. Có những người làm hoàn toàn chỉ vi` lo`ng bi mẫn, có những người làm hoàn toàn vi` lo`ng thương kính cha mẹ, thương kính những bậc giới đức mà làm, có những người làm bởi vi` thấy cái hay cái đẹp của hành động đó mà làm.  Thi` tinh thần vị ngã hay vị kỷ ở đây được hiểu như một hậu y' hay một tinh thần nghĩ về sau này mong rằng mi`nh được như vậy. 

Do đó chúng ta có thể nói rằng một người làm việc tốt, tuy rằng không mong mỏi phước báu, như chúng ta làm vi` lo`ng bi mẫn, chúng ta làm bởi vi` phát tâm trong sạch mà làm, chúng ta làm bởi vi` thấy nó lợi ích chung mà làm, thi` việc đó không có nghĩa là nó không mang lại phước báu, mà thật sự quả nó lại thù thắng hơn một người có tinh thần vị kỷ. 

Chúng tôi lấy ví dụ, theo trong kinh Phật nếu qúi vị đọc trong kinh Tương Ưng bộ, mỗi ngày chúng ta làm phước bố thí tri` giới, chúng ta mong được cái này, được cái kia, thi` do cái nghiệp đó, nếu nó trổ quả đời sau thi` chúng ta sanh lên cõi trời Tứ Đại Thiên Vương.  Cõi Tứ Đại Thiên Vương của những vị Tiên,  những vị tiên đó có phận sự phải làm, họ có job để làm, ví dụ như 4 vị Thiên Vương thi` mỗi vị Thiên Vương cai quản một chúng, như chúng Dạ Xoa hay chúng Càng Thát Bà chẳng hạn.  Những vị này được hưởng thiên lạc, thiên xúc. Nhưng nếu được hưởng những thứ đó không thi` không nói chi, vi` vị đó cũng phải đi làm.  Tương tựa như cuộc sống của chúng ta ở cõi người này, nhiều người có những tài sản lớn, có được hưởng thụ, như qúi vị sống tại Hoa Kỳ đi làm có tiền, có thể mua xe hay mua nhà, nhưng không có nghĩa là tiền ở trên trời rớt xuống, chúng ta phải đi làm rất cực.  Thi` ai làm phước mà mong mỏi mi`nh được phước, mong mỏi phước đức về sau thi` sanh về cõi Tứ Đại Thiên Vương, thi` cõi đó được, nhưng cái được đó không có trọn vẹn.

Có những chúng sanh làm phước chỉ mong vi` lợi ích cho người khác, ví dụ làm đường, đào giếng, xây cầu, trồng cây cho có bóng mát cho người ta chẳng hạn, thi` chúng sanh đó sanh về cõi Đao Lợi là cõi cao hơn cõi Tứ Thiên Vương.

 Có những chúng sanh làm phước, bởi vi` thấy cái đẹp của hạnh mi`nh làm, thi` chúng sanh đó tái sanh về cõi Đâu Xuất, cõi Đâu Xuất Chư Thiên sống bằng pháp hỷ và pháp lạc, mi`nh làm điều đó không phải vi` ai hết, mi`nh làm điều đó tại mi`nh thấy nó nên làm, nó hay, nó đẹp phải làm. Ví dụ mi`nh sống trong xã hội, đã sống trong xã hội thi` nên có những đóng góp và mi`nh xem đóng góp đó đẹp. Có những chúng sanh trong cuộc đời này sống nhờ những cái đẹp của chánh pháp mà làm, chớ không phải vi` ông A,vi` bà B hay vi` mi`nh hay vi` bất cứ ai hết.

Có những chúng sanh trong cuộc đời này làm phước, mong xoá đi cái đau khổ của người khác, thi` chúng sanh đó sẽ sanh về cõi Gia Ma, là những người mà không bao giời có sầu muộn trong lo`ng v.v....

Chúng tôi kể câu chuyện đó không phải là một câu chuyện dài do`ng, nhưng để qúi vị thấy rằng không hẳn là mi`nh làm phước mà mi`nh không cầu phước thi` mi`nh không có phước, phước báu thi` vẫn có, vi` chuyện phước đó là chuyện thiên nhiên, định luật thiên nhiên thôi.  Không hẳn ai đi làm cũng ngồi đó nghĩ tới tiền hết, nhưng nếu chúng ta làm thật sự chí thú, làm việc có phương pháp, làm việc đàng hoàng thi` có kết quả, và kết quả đó không phủ nhận được.

Chúng tôi xin trở lại một lần nữa, là giáo ly' nghiệp báo cũng nhấn mạnh yếu tố duyên khởi, về yếu tố chuyển hóa thay đổi của đời sống.  Và giáo ly' nghiệp báo hoàn toàn không nói đến cái ngã thường tại trong đời sống này. Và giáo ly' vô ngã nói lên cái kết cấu của chúng sanh ở trong cuộc đời này, nó không có thực thể thường tại, thi` điều đó cũng không có nghĩa là giáo ly' vô ngã phủ nhận giáo ly' nghiệp báo. 

Chữ làm phước mong được hưởng phước, thi` cái đó có thể được hiểu là tinh thần vị ngã, nhưng làm phước không cầu phuớc , đó là được hiểu tinh thần không có vị ngã, nhưng không hẳn là tạo cho chúng ta thấy rằng giáo ly' nghiệp báo và giáo ly' vô ngã nó mâu thuẫn với nhau.

Minh Hạnh Biên Soạn