Kệ Ngôn 377

Giảng Sư: TT Giác Đẳng

Như hoa Vassikà

Lìa bỏ cánh úa tàn

Hãy đoạn tận tham sân

Như vậy hỡi tỳ khưu

Chánh văn kệ ngôn pháp cú do Thượng Tọa Giác Đẳng dịch từ Pali

Vassikaa viya pupphaani
maddavaani pamu~ncati
Eva.m raaga.m ca dosa.m ca
vippamu~ncetha bhikkhavo.
.

Minh Hạnh chuyển biên

TT Giác Đẳng giảng: Nam Mô Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật: kính bạch Chư Tôn Đức Tăng, và xin chào quí Phật tử. Sáng hôm nay chúng ta thảo luận kệ ngôn kinh Pháp Cú liên quan đến khía cạnh tu tập của đời sống một vị Tỳ khưu. Khi chúng tôi nói vị Tỳ khưu ở đây, thì chúng tôi mong quí Phật tử sẽ không lấy đó làm một sự phân biệt, rằng Đức Phật dậy ở đây trong phẩm này cho các vị Tỳ khưu, mà chúng ta cũng có thể hiểu được rằng những lời dậy trực tiếp cho những ai tu tập. Dĩ nhiên bối cảnh thời đó là những vị Tỳ khưu, những vị sống trọn vẹn cuộc đời, dành tất cả thì giờ trong công việc tu tập, do đó Đức Phật Ngài đã đặt biệt nêu danh các vị Tỳ khưu ở trong bài kệ này.

Tuy vậy, chúng ta cũng dễ dàng nhận thấy một điểm khác nữa. Đó là ở trong đạo Phật khi đề cập đến pháp tu, không phải lúc nào người ta cũng chú trọng đến phương pháp mà chúng ta gọi là một pháp môn duy nhất, hay là một pháp hành chữa được bá bịnh phiền não. Ở đây chúng ta phải nói rằng ở căn duyên của mỗi người, mỗi lúc và mỗi thời, có những lời dậy ngắn ngủi, có những lời dậy tuy rằng rất cô đọng, nhưng lại có thể có khả năng đánh bật phiền não ra khỏi nội tâm của chúng ta, và đây là một trong những sự kiện rất kỳ thú.

Trong duyên sự chúng ta đã được nghe một số các vị Tăng sĩ Tỳ khưu vào trong rừng để hành thiền, những vị này trong lúc đang thiền định, thì một buổi sáng nhìn thấy những cánh hoa Vassikaa mà ở trong nhiều bản tiếng Anh dịch là hoa Jasmine, chúng ta gọi là hoa lài. Chúng tôi không biết rằng hoa vassikaa tức là hoa lài có chính xác hay không, nhưng vì đó là bản dịch của nhiều người, và chúng tôi cũng biết rằng ở trong Anh ngữ chữ Jasmine không những chỉ có hoa lài mà có vài thứ hoa tương tựa khác, tức là chúng ta nói có nhiều loại Jasmine, chứ không phải chỉ có một loại hoa lài như ở Việt Nam chúng ta.

Ở đây khi những vị Tăng sĩ trong rừng thấy những cánh hoa vissikaa này, khi nó tàn úa thì cánh hoa rơi xuống, mà ngay lúc nhìn thấy cánh hoa đẹp buổi sáng sớm và rơi rụng vào buổi chiều, thì thưa quí vị, lúc đó Đức Phật từ hương thất của Ngài, Ngài dùng Phật nhãn để quán sát căn tính và sự tu tập của Chư Tỳ khưu để trợ duyên. Phải nói rằng các vị Tỳ khưu lúc đó rất hữu phước, đã sanh ra đời và tu tập trong thời Đức Tôn Sư trụ thế. Và lúc bấy giờ Đức Thế Tôn biết được những vị Tỳ khưu đang nhìn những đóa hoa mới nở đẹp thơm ngát sáng nay, bây giờ những cánh hoa đã rơi xuống, Ngài nhân đó Ngài nói lên một ít ý nghĩa của sự quyết tâm, và ý nghĩa này phải nói là một y' nghĩa rất đặc biệt: " như hoa vassikaa rủ bỏ sự úa tàn, như vậy hởi Tỳ khưu hãy đoạn tận tham sân".

Chúng ta có thể nói rằng Đức Phật, Ngài không dùng hình ảnh cái hoa úa sào, mà Ngài chỉ cho sự vô thường của cuộc sống, mà ở đây Đức Phật đặc biệt chỉ cho cây hoa vassikaa, khi cánh hoa đã úa sào rồi thì cánh hoa này sẽ lià cành, và hoa vassikaa giữa thân cây và cánh hoa xa lià nhau, cánh hoa rơi xuống như vậy. Nó là một hình ảnh có thể nói rằng mang một ý nghĩa lớn về sự rủ bỏ cái không đáng gìn giữ, cái đáng nhàm đáng chán.

Thì bây giờ ở đây có thể nói rằng cái hoa rũ đó được Đức Phật dụ cho tâm tham sân, là cái gì rất là kiêu căng, cái gì có thể mang lại nhiều phiền lụy cho đời sống. Đây là một điểm mà ít khi chúng ta nghĩ tới. Khi chúng ta giận một người khác, mình nghĩ rằng lòng sân hận nó là một sức mạnh. Khi chúng ta bực bội, chúng ta muốn thoả mãn tâm sân của mình, thì mình nghĩ rằng tâm sân là một cái gì đáng để được chìu, đáng để được quí trọng, mà thậm trí chúng ta thấy nó có lý lắm, nó có lý đến đỗi chúng ta tin vào tham, tin vào sân, chúng ta đã tin nó không phải chỉ một ngày, hai ngày, mà cả cuộc đời của mình. Và nói như trong kinh Phật, thì chúng ta đã tin vào tham sân si trong vô lượng kiếp, từ vô lượng kiếp, bây giờ khi chúng ta nhìn tham sân nó là một hình thái tiêu cực. Thì rõ ràng chúng ta đang vẽ một làn ranh mới, và có một thái độ mới đối với sự phiền não của mình.

Một vị thiền sư mà quí vị nghe chúng tôi nhắc đi nhắc lại nhiều lần, bởi vì chúng tôi có dịp ở gần Ngài hai năm đó là Ngài Achaan Chaa, Ngài có nói một câu, ngay khi chúng tôi nói chuyện với quí vị đây, chúng tôi còn nhớ văng vẳng lời của Ngài; "đừng tin vào những phiền não của mình." Chúng ta tin vào phiền não của mình như là người bạn chí cốt, chúng ta tin vào phiền não của mình như là một thủ hạ thân tín, chúng ta tin vào phiền não của mình đôi lúc chúng ta sùng bái, thờ phượng phiền não của chúng ta như là cái gi` đó có quyền uy tuyệt đối ở trong đời sống của mình.

Ở đây Đức Phật Ngài giới thiệu cho chúng ta một cách nhìn, là hãy nhìn tham sân giống như là những cánh hoa úa, có gí đáng hoan hỷ, có gì để đáng cho chúng ta tán thán, có gì đáng để cho chúng ta kỳ vọng ở tham, ở sân, thưa quí vị. Có thể nói hầu như trong suốt lời dạy của Đức Phật chúng ta tìm thấy rải rác đó đây ở trong kinh điển, thì quí Phật tử sẽ dễ dàng nhận ra một điều là Đức Phật Ngài cho chúng ta cái nhìn mới về khía cạnh tiêu cực của phiền não, mà bấy lâu nay chúng ta vì quan niệm ngã chấp, vì quan niệm nghĩ rằng đó là ta, đó là của ta, và tự ngã của ta. Bởi vì nó là tự ngã của ta, vì nó là ta, nó là của ta, nên chúng ta đã trân quí phiền não, đã đặt để phiền não ở trong một cảnh giới, ở trong địa vị mà chúng ta đã kỳ vọng, chúng ta phải lắng nghe, chúng ta phải chìu nó, và chúng ta phải đồng thuận với nó.

Bấy giờ các vị Tỳ khưu trong lúc hành thiền trong rừng, những vị này đang sống và đối diện với phiền não ở trong lòng mình. Và quả thật ngay lúc đó lời dậy của Đức Phật làm cho vị này rất thấm thía. Tham sân ở trong lòng của chúng ta, không khác chi những cánh hoa tàn úa, và không lý do gì mà đối với những cánh hoa tàn úa như vậy, chúng ta lại đặt quá nặng, và có thể nói rằng chúng ta nghĩ quá nhiều cho đến đỗi chúng ta phải dở sống dở chết cho điều này. Nên chi cái nhìn mới này là cái nhìn phải nói rõ là đối với những người ngồi xuống bàn thảo, dù là chúng ta bàn thảo trên phương diện văn chương, chữ nghĩa, hoặc là lý luận triết học, thì điều đó nó không có ảnh hưởng lớn. Tuy nhiên đối với những người tu tập, như trong duyên sự này đề cập đến những vị Tỳ khưu đang ở trong rừng hành đạo, thì nó có một tác động lớn và cho chúng ta thấy chúng ta hiểu tại sao chỉ với một câu Phật ngôn ngắn như vậy mà Đức Thế Tôn đã đưa những vị Tỳ khưu này từ bờ mê sang bến giác, Ngài đã cho các vị Tỳ khưu này một hiìh thức mới hoàn toàn, ở đó pháp nhãn sanh, ở đó trí huệ sanh, ở đó các vị có thể tìm thấy cả một bầu trời giải thoát.

Ngày hôm nay là ngày đầu năm dương lịch, ngày tết của người Tây phương mà chúng ta đã rất quen thuộc từ nhiều thế kỷ rồi của Tây phương, bởi vì cái lịch của người Tây phương là một cái lịch dùng cả thế giới, mặc dù ngày tết dương lịch không quá lớn ở trong cộng đồng của chúng ta, trong đất nước của chúng ta, trong truyền thống như tết Nguyên Đán, tuy vậy nếu chúng ta sống ở tại đây rồi, chúng ta cũng có thể cảm nhận được cái tình tử rất giống với những gì chúng ta đón tết Nguyên Đán. Có nghĩa là ngày đầu năm, người ta thường nghĩ đến cái mới mẻ, ngày đầu năm người ta thường nghĩ đến yếu tố tích cực của cuộc sống, và yếu tố tích cực đó có thể nói rằng cái gì không đáng, cái gì phiền não, cái gì làm cho chúng ta không có cảm thấy hưng phấn trong lòng. Thì thưa quí vị, nhân ngày đầu năm, đầu tháng chúng ta bỏ đi, chúng ta không cần phải tiếp tục sống với nó, gìn giữ nó nhiều, mà có thể nói rằng những tiêu cực này thông thường người ta đề cập đến căng thẳng của tinh thần những phiền lụy lo lắng v.v...

Những gì chúng ta nói đến đầu năm, đầu tháng, cho dù là tết dương lịch hay tết âm lịch, thì những tiêu cực đó mang tánh cách rất thô của phiền não. Chúng tôi nói thô của phiền não, là bởi vì khi nào phiền não làm cho chúng ta phải đau khổ, phiền não làm cho chúng ta phải lo lắng, như sự sợ hãi, sự âu lo hay những căng thẳng, thì lúc đó chúng ta mới nhìn phiền não như những thứ tiêu cực. Còn có những cái tham, cái sân rất là tế nhị, cái sự vướng mắc rất vi tế, nó vi tế đến nỗi mà chúng ta cảm thấy nó là một người bạn thân với mình, và cũng không nghĩ rằng nó có một khiá cạnh tiêu cực như chúng ta đã nghĩ. Người xưa có câu nói rằng: Hãy coi chừng những người mà lúc nào cũng ngon ngọt với chúng ta, có đôi khi những người đó lại là kẻ thù lớn nhất ở trong cuộc đời,

Thưa quí vị, khi Đức Phật dậy câu Phật ngôn này, rõ ràng Ngài chỉ cho chúng ta thấy những phiền não ở trong lòng của chúng ta nó tế nhị và nó vi tế hơn chúng ta thấy nhiều lắm, kể cả một vị ở trong kinh nói rằng tu tập chứng đắc các tầng thiền, các vị đã ấn chứng, và nếu những thứ này nó là một cái gì để cho vị đó dính mắc, thì sự dính mắc đó đối với chúng ta, có thể nói rằng chúng ta không nhận ra đó là một phiền não, nhưng chỉ có Đức Phật Ngài mới nhìn thấy nó là một thứ phiền não.

Trong một bài kinh rất danh tiếng của Đạo Phật, bài kinh đó mở đầu cho Trường Bộ Kinh, và cũng mở đầu cho kho tàng kinh Tạng pali, kinh Tạng Phật giáo, bài kinh đó Đức Phật Ngài đề cập đến, những kiến cách mà chúng ta gọi là tà kiến., ở trong bài kinh Brahmajàla hay là bài kinh Phạm Võng. Khi chúng ta đọc về những tà kiến này rồi, chúng ta phải nhìn thấy chúng sanh ở trong đời này không phải chỉ có những phiền não đối với sắc, thinh, khí, vị, xúc, tức là đối với sắc đẹp, tiếng hay, mùi thơm, xúc lạc.

Và có thể nói rằng những tầng thiền như; sơ, nhị, tam, tứ thiền, thậm trí những thiền vô sắc như; không vô biên, thức vô biên, vô sở hữu, phi tưởng, phi phi tưởng, và ngay cả vị này lấy tự ngã đối chiếu với Niết bàn. Khi các vị nhìn vào Niết bàn, các vị lại có một quan niệm, quan niệm này ở trong bài kinh Phạm Võng gọi là Niết bàn viễn thế, những quan niệm về Niết bàn, như là những giải tỏa bậc nhất, mà đặc biệt ở trong đó Đức Phật Ngài dậy rằng sự có mặt của bản ngã. Có đọc những bài kinh đó thì chúng ta mới biết tại sao phiền não nó không dễ để nhận diện, cho dù rằng chúng ta nhận nó là tham, là sân, là si.

Thật ra nếu chúng ta đọc kỹ những kiết sử, nhất là thượng phần kiết sử ở trong mười kiết sử, chúng ta cũng có thể mường tượng được tại sao những thứ ái dục, như là sắc ái, vô sắc ái, hay ngã mạn, phóng dật, vô minh, những thượng phần kiết sử đó nó không phải là cái gì mà thô thiển trong đời sống hàng ngày. Anh A giận anh B những lời nói bực, hoặc giả là chúng ta thích ăn ngon mặc đẹp, hay người nam nữ thương với nhau có những nông nỗi, có những bất đồng, có những vụng về ở trong đời sống, nó không hẳn là chúng ta dễ dàng nhận ra như vậy.

Vì vậy trong bài kệ này Đức Phật đề cập đến một cái nhìn, một cái nhìn khác với phiền não, cái nhìn đó giống như là những cánh hoa héo, và cây vassikaa rũ bỏ, cái hoa héo đó như thế nào thì hãy rủ bỏ tham sân. Một vị Tỳ kheo lên làm như vậy. Có thể nói rằng đây là một ý nghĩa rất lớn cho mỗi chúng ta khi đối diện với đời sống tu tập.

Chúng ta cũng phải nói một khía cạnh khác liên quan đến hướng đi, mà nó thường tiềm tàng như một khả năng, có thể nói rằng hết sức đặc biệt trong cuộc sống của chúng ta. Chúng tôi nói như vầy. Nhớ đến Ngài Hoà Thượng Hộ Tông viết một quyển nhỏ, ở trong đó Ngài dùng tựa là "Nguyện Vọng Cao Nhất Của Con Người", và trong quyển này đã đề cập đến hạnh phúc, Ngài nói hạnh phúc là một sự truy tìm lớn nhất trong cuộc sống. Khi nói đến hạnh phúc là chúng ta nói đến cái gì tích cực, cái gì đáng để chúng ta thân cận, đáng để chúng ta truy cầu, đáng để chúng ta hướng đến. Nhưng điều này chỉ là một bước rất nhỏ. Khi chúng ta nghĩ đến thanh bình, nghĩ đến hạnh phúc, nghĩ đến sự thanh thản, nghĩ đến sự an lạc, rồi bước kế tiếp là chúng ta phải nhận ra một cái gì là cái tích cực, cái gì là cái tiêu cực, cái gì là cái an lạc, cái gì là cái khổ đau, thì đây là một sự phân định không phải đơn giản dễ dàng.

Khi Đức Phật Ngài từ trong hương thất nhìn các vị Tỳ khưu đang nhìn cánh hoa như vậy, rất có thể Ngài có nhiều cách nói, những cách nói về đóa hoa chúng ta có thể tìm thấy vô số những ví dụ ở trong kinh Phật. Có khi Đức Phật Ngài dùng đóa hoa để nói lên cái gì sớm nở tối tàn, nói về sự vô thường. Có nhiều khi Ngài dùng đóa hoa như là hoa sen, để chỉ cho những căn tính của chúng sanh ở trong cuộc đời, như hoa sen còn ở trong bùn, đã vươn lên trong nước hay vuợt khỏi mặt nước. Có khi Ngài dùng đóa hoa sen, để Ngài chỉ cho những đóa hoa hạn hữu để chỉ cho sự ra đời của một vị Phật. Và ở trong trường hợp này, một cái nhìn mới và lạ về những cánh hoa úa, những cánh hoa úa của cây Vassikaa, những cây hoa lài, và chúng ta tin rằng, qua bài kệ này Đức Phật đã dùng những cánh hoa úa đó để cho chúng ta thấy một ví dụ về cái gì đáng nhàm đáng chán, không đáng thi cầu, không đáng bám víu và gìn giữ.

Chúng tôi không biết rằng ở mỗi quốc gia có mỗi cái nhìn khác nhau, đặc biệt về phương diện mỹ học, phương diện phẩm vị nghệ thuật, nhưng chúng ta có thể nói rằng khi Phật giáo truyền sang Trung Hoa, có đôi lúc các vị Thiền sư phải dùng hình ảnh chiếc giày rách, để nói lên cái gì đáng nhàm chán, đáng từ bỏ. Chiếc giày rách khi chúng ta sống ở xứ mà tương đối đầy đủ về vật chất, quí vị có 5, 10 đôi giày ở trong tủ, thì ít có khi nào quí vị nhìn thấy đôi giày rách thật sự. Chúng tôi những chuyến đi sang Trung Quốc, nhìn thấy những người lao động làm việc với đôi giày rơm, đôi giày rơm được bện bằng rơm, khi mà nó rách rồi thì nó không giá trị gì hết, nó chỉ đáng để quăng vào thùng rác thôi, chứ nó không có giá trị gì hết, và thuở xưa ngừơi ta dùng đôi giày rơm như vậy để đi lại, và dĩ nhiên khi mà nó hư rồi thì nó rẻ rồi, và trong sự rẻ rúng đó, nếu nó còn mới thì nó còn có chỗ dùng thì cũng có ít giá trị, nhưng mà khi nó đã dơ, nó đã hư rách rồi thì đôi giày đó không có gì đáng hết. Thì chúng tôi tin rằng thí dụ về đôi giày rách đó, cũng tương tựa như là những cánh hoa Vassikaa, khi nó úa tàn, nó héo đi thì quả thật nó không có gì đáng để giữ, mà nó đáng để rủ bỏ, và rủ bỏ một cách dứt khoát, chứ không phải là chù trừ.

Có một vài lần chúng tôi được dịp nói chuyện với một số Chư Tăng ở trong chùa, các vị cũng có bày tỏ một ý kiến, mà chúng tôi nghĩ rằng những ý kiến tương đối hết sức đặc biệt: Là những hoa đẹp được chưng ở trên các bàn thờ ở chùa, những hoa này nó vừa đẹp vừa thơm. Ví dụ như là hoa Huệ trắng hoặc là hoa Sen, kể cả hoa mai, kể cả hoa đào cũng vậy. Hoa mai đào vào ngày tết. Nhưng mai đào còn đỡ, đặc biệt là hoa huệ và hoa sen, khi mà còn tươi, vừa mới nở ra thì chẳng những thơm, chẳng những đẹp mà khi chúng ta nhìn vào chúng ta thấy có cái gì rất đạo vị, rất thiền vị. Tuy nhiên hai loại hoa này có đặc tính, đặc tính đó là rất mau tàn, hoa sen chỉ trưng buổi sáng, buổi chiều quí vị nhìn thấy những cánh sen rơi rụng ở trên bàn và thứ hai nữa những hoa này khi nó tàn rồi, nước trong bình rất là hôi, và đặc biệt là khi chúng ta nhìn thấy cảnh những đóa hoa sen hoa huệ khi đã tàn rồi, thì không có gì thích thú hết, hoàn toàn không có gì thích thú.

Chư vị Tỳ kheo đang đứng ở ngay trước cây hoa lài, và nó có thể là một rừng hoa vassikaa, chúng ta không được biết những cây hoa đó ở một thời điểm nào đó nở ra đẹp và tươi và đầy hương sắc, nhưng mà rồi cũng có lúc những hoa đó bầm đi và tàn úa đi, thì nhìn những hoa đó quả thật là một cái gì hết sức là tiêu cực, hết sức là mất mát. Vì vậy Đức Phật Ngài ví dụ, Ngài dùng cây hoa vassikaa để ví dụ như những phiền não.

Với bài kệ này chúng ta một lần nữa thấy được Đức Phật Ngài dậy chúng ta đặt trọng tâm mình chỗ nào. Ngày đầu năm, phong tục của các quốc gia, và đặc biệt là quốc gia Nhật Bản, Đại Hàn, Trung Hoa, họ thỉnh 108 tiếng chuông. Rồi chúng tôi cũng biết rằng có những vị Phật tử đầu năm đến chùa vào cúng tiền chỉ lên thỉnh một tiếng chuông, người ta quan niệm rằng mỗi một tiếng chuông đầu năm được thỉnh lên, làm cho chúng ta rủ bỏ đi một tiếng phiền não, để trả về cho tâm hồn chúng ta sự thanh thản. Phải nói rằng tâm tư của chúng ta theo năm dài tháng rộng, những tập nhiễm chồng chất những hệ lụy, những cái buồn thương, những cái phiền não, những nặng nề nhiều hơn cái thanh thản.

Chúng ta có thể nhìn thấy tâm tư của chúng ta có đôi lúc không khéo tu tập thì giống như cái lọc nước, nước trong nước sạch thì nó cho đi, và cái gì còn lại thường thường là cặn cáu, nó là cái gì không được tốt đẹp. Chính vì vậy, đôi lúc Đức Phật Ngài dậy chúng ta lên làm một công việc của một người khách quan là hãy đứng từ địa điểm khách quan, để nhìn lại những phiền não chính mình và phải tỏ thái độ, thái độ đó rất rõ ràng, thái độ đó là hãy xem phiền não như ở bài kệ này nói rằng đó là những cánh hoa vassikaa đã uá tàn, đã không còn đáng để hoan hỷ, không còn đáng để tha thiết nữa, là nên rủ bỏ, rủ bỏ một cách không thương tiếc.

Bài học này là bài học lớn chứ không phải nhỏ trong cuộc sống của chúng ta. Chúng ta hay nghe chữ "mà," ví dụ mình làm cái gì cho đã nư, hay là đã cơn tức của chúng ta, cái nư cái cơn tức của chúng ta là gì, nó là một thứ phiền não, nhưng "mà" ở trong lúc đó thì chúng ta nghĩ rằng chúng ta làm thoả mãn cái sân tâm đó, tức là thoả mãn chính mình, như vậy sân tâm đó, với bản ngã là một, và vì vậy thoải mãn sân tâm tức là thoả mãn chính mình và do vậy chúng ta mới có những việc làm, thậm trí về sau này chúng ta phải ăn năn hối hận, là bởi vì mình làm cho thoả mãn. Nếu chúng ta nhìn thấy những sân tâm phiền não, đó là phiền não thôi, không thấy đó là ta, đó là tự ngã của ta, và nếu chúng ta nhìn những sân tâm đó, còn mạnh mẽ hơn nữa, như cái nhìn của Đức Phật ở tại đây, ở trong bài kệ này, là những cánh hoa héo úa, chúng ta dễ dàng rũ bỏ, rũ bỏ một cách không có thương tiếc. Và bài kệ này cũng gợi cho chúng ta một ý là tại sao chúng ta lúc nào sống cũng ôm chầm lấy phiền não, chúng ta lúc nào cũng coi phiền não tự thân thiện với chính mình. Và tại sao chúng ta không thể bước ra khỏi vòng cương tỏa của phiền não được. Bởi vì chúng ta thấy những phiền não đáng để giữ, đáng để thấy. Và không phải là một thứ, mà chúng ta nghĩ rằng đó là bản ngã của chúng ta. Đức Phật Ngài dậy ở trong đời này chúng ta có rất nhiều sự chấp thủ, nào là sắc, nào là thọ, tưởng, hành, thức, trong sắc có ta, trong ta có sắc, ta là sắc uẩn, sắc uẩn là ta, những thứ mà Đạo Phật gọi là thân kiến, là vi` tại sao, chúng ta đã tự nhận rằng những thứ đó là tôi, là ta, là tự ngã, là của ta, chính vì vậy chúng ta mới có những thái độ khác đi.

Cái nhìn phiền não ở trong tư cách khách quan đã là một việc rất khó, và điều này giải thích tại sao trên phương diện thiền quán nó cho phép một vị hành giả, hay một người tu tập có thể nhìn được phiền não của mình ở trong một cách nhìn khác đi, nó giống như quan niệm ở một thời phong kiến xa xưa, việc ở trong một gia đình, ở trong một đất nước, việc mà lúc nào cũng phải dấu kín, lúc nào cũng phải bưng bít, bởi vì sao?, tổn thương đến cho gia đình, là có thể nói rằng tổn thương đến cho bản thân, và danh dự của bản thân nó gắng liền với danh dự của gia đình. Do vậy ở trong những triều đại ngày xưa có những câu chuyện, có những điều hết sức tiêu cực, nó hết sức xấu xa, và những điều đó bị bưng bít đi, không được đưa ra bên ngoài. Trong những xã hội tiến bộ ngày nay thì những vấn đề của xã hội, cho dù đó là vấn đề của vị Tổng Thống, hay vấn đề đó là vấn đề của thành phố thì người ta sẵn sàng đem ra bàn luận, ở đây người ta không đặt vấn đề danh dự, mà người ta chỉ đặt thế nào để cải thiện xã hội.

Chúng ta sống ở một quốc gia dân chủ thì chúng ta thấy rằng, vai trò của báo trí cho phép người dân trong xứ nhìn vấn đề khách quan. Chúng tôi nhớ có một lần chúng tôi sang bên Âu Châu, và trong lúc chúng tôi đang thăm viếng thiìcó một số vấn đề của vị Tổng Thống Hoa Kỳ đang được báo trí nói đến nhiều, và một người Phật tử nói với chúng tôi rằng, những người Mỷ sống không có ý thức gì hết,chuyện của vị Tổng Thống mà nói ra như vậy, nó nhục cả quốc gia. Khi chúng tôi nghe vị đó nói thì chúng tôi mới chợt nghĩ là: đó là cái văn hoá của chúng ta, chúng ta nghĩ rằng những điều xấu của vị Tổng Thống mà nói lên nó nhục cả một quốc gia, nhưng đối với một xã hội dân chủ, thì nếu mình không nói lên điều đó, thì đó là cái hại cho cả quốc gia, chứ không phải cái nhục cho cả quốc gia.

Chúng tôi cũng nghe một vị danh Tăng khác, là Ngài Achaan Dhamasano, hiện là trụ trì của chùa Akayackkiry ở tại San Francisco, khi những người Phật tử họ đến nói với Ngài rằng, đã có một số bài viết được đăng trên tờ Post và tờ Nation, là hai tờ báo Anh ngữ lớn của Thái Lan đề cập đến những suy đồi ở trong giới Tăng lữ Thái lan, điều đó thật sự đáng buồn quá, thì Ngài mới nói một điều rằng "thật ra nó cũng có một chuyện như vậy là một điều đáng buồn, nhưng nó sẽ là một điều đáng buồn hơn khi điều đó không được ai nói đến." Khi người ta đem ra ánh sáng, người ta nói đến, thiìngười ta có hy vọng để cải thiện nó.

Đức Phật Ngài trong rất nhiều trường hợp Ngài đã gợi ý cho chúng ta một điều quan trọng là chúng ta có thể nhìn lại những cái phiền não, những cái rắc rối, những khúc mắc ở trong lòng mình, nó giống như là một cái nhiì khách quan. Như ví dụ hồi nãy giờ chúng tôi nói với quí vị là trong một quốc gia, thì báo chí có thể nhìn vấn đề chính quyền, nhìn vấn đề của xã hội, ở trong cái nhìn phê phán khách quan để làm gi`? Từ cái nhìn khách quan đó chúng ta mới không có gọi là cái này là cái của ta, là tự ngã của ta, mình phải bảo vệ nó. Có những lúc chúng ta sẽ có thái độ mạnh mẽ, dứt khoát đây là vấn đề cần phải loại bỏ và đây là vấn đề cần phải duy trì. Khi chúng ta đã đọc vào Phật pháp, chúng ta thấy có một khía cạnh hết sức quan trọng của lý vô ngã. Lý vô ngã Đức Phật Ngài dạy ở trong nhiều bài kinh và đặc biệt ở trong Tạng A Tỳ Đàm, khi nói đến điều pháp, chi pháp, điều đó là danh, điều đó là sắc, chúng ta muốn nói điều đó là một cái gì ở trong năm uẩn đi nữa, thì thưa quí vị không nên chấp chặt lấy nó là đây là cái mà mình phải vĩnh viễn vướng mãi, bởi vì nó là tự ngã của mình, nó là cái gì mà mình không muốn đụng đến, ví dụ như là đây là sắc, đây là thọ, đây là tưởng, hành, thức v.v...có nghĩ như vậy nó mới cho phép chúng ta đứng ở trên một cương vị khách quan, và đó là cái khó nhất của một hiền giả bước vào đời sống tu tập.

Thưa quí vị có thể nói đây là kinh điển cho thí dụ điển hình ở trong vô số các bài kinh mà chúng ta được nghe Đức Phật Ngài giảng về thái độ khách quan, nhìn lại chính mình và có một lối sống tách biệt ra khỏi quan niệm chủ quan, và chính vì vậy giúp cho chúng ta một cái nhìn hết sức là mới mẻ, mà nếu chúng ta không đọc kinh Phật, và chúng ta không hành thiền, thi` nó mãi mãi là một sự bí ẩn, không hiểu tại sao tự mình làm khổ lấy chính mình, tự mình chuốt lấy cái phiền muộn cho mình, là bởi vi` tại sao? là bởi vì chúng ta đã ôm chầm lấy những phiền não đó, gọi những phiền não đó là anh là em là thân thiết là ruột thịt, gọi những phiền não đó là tự ngã của mình, để rồi mình chẳng những không dám đụng đến nó, chẳng những mình không dám có một thái độ phiền não, mà chúng ta lại nghĩ rằng mình phải nuông chìu, mình có thái độ như thế nào để làm cho phiền não không bị mảy may chi giảm. Và đó là lý do tại sao cả một khối Đức Phật gọi là khổ, nó được sanh khởi và hình thành ở trong cuộc sống của chúng ta và những người chung quanh chúng ta./.