Cổ Học TInh Hoa

Cổ Học Tinh Hoa

CỦA BÁU

Nước Tống có người được hòn ngọc, đem biếu quan Tư thành là Tử Hãn. Tử Hãn không nhận. Người biếu ngọc thưa rằng: "Ngọc nầy, tôi đã đem cho thợ ngọc xem, quả là một thứ ngọc rất báu, mới dám đem dâng quan lớn, xin quan lớn nhận cho tôi được vui lòng."

Tử Hãn nói: "Ngươi cho ngọc là của báu, ta cho tính không tham là của báu. Người đem ngọc cho ta, nếu ta nhận, thì hai bên cùng mất cả của báu. Âu là người cứ đem về. Ai giữ lấy của báu của người ấy, như thế của báu của hai người đều còn cả thì chẳng là hơn ư!"

Người biếu ngọc, cúi đầu thưa: "Chúng tôi là thường dân mà lại có ngọc nầy, chỉn sợ trộm cướp mà có khi hại đến thân..."

Tử Hãn thấy thế, lưu người ấy lại, gọi thợ ngọc đến giũa ngọc, bán được tiền rồi, bèn đưa cho người ấy đem về để làm giàu.

(Tả Truyện)

GIẢI NGHĨA:

Nước Tống: Một nước chư hầu thời Xuân Thu, sau bị nước Tề lấy mất, ở vào huyện Thượng Khưu tỉnh Hà Nam bây giờ.

Tư thành: Quan coi thành.

Thợ ngọc: Thợ mài giũa và làm đồ bằng ngọc.

Của báu: Những vật quí giá và người có lòng yêu chuộng. Tiếng báu là bởi chữ bảo ra.

Chỉn sợ: Sợ rồi có lẽ xảy ra, như thế, tiếng chỉn có khi dịch ở chữ đãi ra.

LỜI BÀN:

Đã là người, ai ai cũng có hiếu thượng, cái hiếu thượng ấy tức là của báu của mình. Nhưng hiếu thượng, không ai giống ai. Người kiến thức thô bỉ, thì hiếu thượng thô bỉ; người kiến thức cao minh thì hiếu thượng cao minh. Kẻ dâng ngọc chỉ biết ngọc là báu, nhưng người không nhận ngọc, lại cho thanh liêm mới là báu. Làm quan mà ai cũng có tính nhất quyết không nhận lễ vật của dân như Tử Hãn, lại có trí hiểu rõ được nguyện vọng của dân như Tử Hãn, có bụng che chở gây dựng cho dân như Tử Hãn nói trong truyện nầy, thì dân nào chẳng kính, chẳng trọng, chẳng yêu quan như cha mẹ, sợ quan như thần minh!