 |
|
|
||
|
BÀI 19. PHI LỘ Là các pháp không thuộc lộ tŕnh tâm (thoát ly lộ tŕnh tâm). Các pháp này được chia làm ba loại: 1.- Người, I. NGƯỜI C̣n gọi là chúng sanh, loài hữu t́nh, loài có tâm thức. Được chia làm 12 loại: 1) Người Khổ Là những chúng sanh thiếu hạnh phúc, thường bị khổ đau. Người khổ được chia ra làm 4 loại: - Địa ngục (Niraya): là những chúng sanh hằng bị mọi thống khổ, chẳng có sự an vui. - Ngạ quỹ (Peta): là những chúng sanh hằng bị đói khát, chẳng thụ hưởng được các thực phẩm của Nhơn Thiên; do căn bỏn xẽn, hủy bán Tam Bảo, không tin Chánh Pháp, ... - Bàng sanh (Tiracchāna): là loại chúng sanh đầu đuôi ngang nhau, từ ngữ căn Tiro: ngang + Acchāna: đi. Các súc sanh đi ngang, ḅ xuống, không đi thẳng như người. Có loại sanh bằng trứng (noăn sanh), có loại sanh con (thai sanh), có loại sanh nơi ẩm thấp (thấp sanh), không thấy nói tới hóa sanh. - A-Tu-La (Asura): là những vị không có hoan lạc, thường rất hung dữ. Tục thường gọi là Thần, có đôi lúc v́ quá sợ sệt, c̣n được tôn là Thánh như quan Công ... loại A-Tu-La này khác với loại A-Tu-La Thiên, đối thủ của trời Đế Thích và sống ở Tam Thập Tam Thiên (trời Đao Lợi), tục truyền ở dưới biển cũng có A-Tu-La vương và c̣n có một loại A-Tu-La căn duyên giống như Ngạ quỹ thường ở nơi cồn băi, rừng núi hoặc hang động, ăn uống những vật nhơ nhớp Tâm của những chúng sanh này thuộc bản năng và hành động của chúng bị Tham, Sân Si chi phối trong đời trước. Chúng tục sanh bằng tâm Quan Sát thọ Xă trong Dục giới Vô Nhân Bất Thiện tâm [thân thức thọ Khổ]. Những hạng người này không thể chứng thiền tâm. 2) Người Lạc Người lạc là những người có nhiều hạnh phúc hơn những người khổ, họ không đến nổi chịu nhiều khổ đau như những người khổ. Những người này tục sinh bằng tâm Quan sát thọ Xă trong tâm Thiện Vô Nhân [thân thức thọ Lạc], hạng người này cũng không thể chứng thiền hay đạo quả được. Những người lạc ở cơi người thuộc về thai sanh, ở cơi Tứ thiên vương và vô tưởng th́ hoàn toàn hóa sanh. Những người ở cơi Vô tưởng tục sinh bằng sắc pháp chứ không có tâm. Khi tục sinh làm người, những hạng người này thường thiếu trí tuệ, hay bị tàn tật. Hai loại người kể trên v́ tục sinh bằng tâm Quan Sát thọ Xă Vô Nhân, trong tâm Quả không có nhân nào, nên c̣n gọi là người Vô nhân (Ahetuka). 3) Người Nhị Nhân (Duhetuka) Người Nhị nhân là người thiếu trí tuệ lúc tái sanh v́ tâm tục sinh của người nhị nhân là một trong 4 tâm Quả Tịnh hảo ly trí (thiếu nhân Vô Si). Người nhị nhân cũng không thể đắc thiền hay đạo quả được. Những người này được tái sanh trong 7 cơi là: cơi người và 6 cơi trời Dục giới. Sở dỉ gọi là người Nhị nhân v́ tâm Tục Sinh của những người này chỉ có Vô Tham và Vô Sân chi phối. Những người Nhị nhân và Vô nhân không bao giờ có tâm Duy Tác hay Tâm An Chỉ, khi sanh làm người chúng không có tâm Quả Tịnh Hảo hợp trí (v́ chúng không có tâm Thiện hợp trí đủ tam tư làm nhân trong đời trước). 4) Người Tam Nhân Những chúng sanh nào có tâm mạnh mẽ và sáng suốt v́ hành động của chúng trong quá khứ được Vô Tham, Vô Sân và Vô Si chi phối, được gọi là người Tam nhân. Những người này được tái sanh với đầy đũ trí tuệ, có thể tu thiền và chứng được các đạo quả của Siêu Thế tâm. Tâm Tục Sinh của người Tam nhân là 4 tâm Quả Tịnh hảo hợp trí hay 9 tâm Quả Đáo Đại. Trong 31 cơi, người Tam nhân có thể tái sanh được 21 cơi (trừ cơi Vô Tưởng, 4 cơi Ác thú và 5 cơi Tịnh cư). 5) Người Sơ Đạo Là người sát trừ phiền năo và chứng ngộ Niết-Bàn lần đầu tiên. Người Sơ Đạo diêt trừ được 3 phiền năo đầu là: Thân Kiến, Hoài Nghi và Giới Cấm Thủ. Người Sơ Đạo có thể có mặt trong 17 cơi là cơi người, 6 cơi trời Dục giới, 3 cơi Sơ Thiền, 3 cơi Nhị Thiền, 3 cơi Tam Thiền và cơi Tứ Thiền Quảng Quả. 6) Người Nhị Đạo Là người sát trừ phiền năo và chứng ngộ Niết-Bàn lần đầu thứ hai. Người Nhị Đạo làm giảm nhẹ thêm hai phiền năo kế là Tham Dục và Sân. Người Nhị Đạo có thể có mặt trong 21 cơi là 4 cơi Vô Sắc và 17 cơi mà người Sơ Đạo có thể sanh lên. 7) Người Tam Đạo Là người sát trừ phiền năo và chứng ngộ Niết-Bàn lần đầu thứ ba. Người Tam Đạo dứt tuyệt hai thứ phiền năo Tham Dục và Sân. Người Tam Đạo có thể có mặt trong 21 cơi như người Nhi Đạo. 8) Người Tứ Đạo Là người sát trừ phiền năo và chứng ngộ Niết-Bàn lần đầu thứ Tư. Người Tứ Đạo sát tuyệt 5 phiền năo c̣n lại là Sắc Ái, Vô Sắc Ái, Ngă Mạn, Phóng Dật, Vô Minh. Như vậy 10 phiền năo chỉ được diệt tuyệt hoàn toàn khi hành giả chứng đến Tứ Đạo. Người Tứ Đạo có thể có mặt trong 26 cơi là 31cơi trừ cơi Vô Tưởng và 4 cơi ác thú. 9) Người Sơ Quả Người Sơ Quả là người đă chứng đắc Sơ Đạo. Người Sơ Quả nếu không chứng chứng thêm Đạo Quả cao hơn th́ cũng không quá 7 kiếp sanh trở lại làm người nên c̣n gọi là Quả Thất Lai; người Sơ Quả không bao giờ sa đọa vào 4 cơi khổ (4 ác đạo) và chắc chắn sẽ được Niết-Bàn nên c̣n gọi là Dự Lưu hay Nhập Lưu. Người Sơ Quả có thể tục sinh trong 21 cơi là cơi người, 4 cơi Vô Sắc, 6 cơi trời Dục Giới, 3 cơi Sơ Thiền, 3 cơi Nhị Thiền, 3 cơi Tam Thiền và cơi Tứ Thiền Quảng Quả. 10) Người Nhị Quả Người Nhị Quả là người đă chứng đắc Nhị Đạo. Người Nhị Quả nếu không chứng Đạo Quả khác th́ chỉ tái sanh lại cơi Dục giới một lần nên c̣n gọi là Nhất Lai. Người Nhị Quả có thể tục sinh ở 21 cơi giống như người Sơ Quả. 11) Người Tam Quả Người Tam Quả là người đă chứng đắc Tam Đạo. Người Tam Quả nếu không đắc A-La-Hán Đạo th́ sẽ sanh về cơi Ngũ Tịnh Cư Thiên (5 cơi trời tịnh cư) chứ không trở lại cơi Dục giới nửa nên c̣n gọi là Bất Lai. Ở cơi trời Tịnh Cư được phân làm 5 cơi, người Tam Quả tùy theo lúc tu tập, phát triển chi thiền nào mạnh sẽ được tái sanh vào một trong 5 cơi đó: nếu vị Tam Quả có Tín căn mạnh th́ sẽ tục sinh ở cơi Vô Phiền Thiên; nếu vị Tam Quả có Tấn căn mạnh th́ sẽ tục sinh ở cơi Vô Nhiệt Thiên; nếu vị Tam Quả có Niệm căn mạnh th́ sẽ tục sinh ở cơi Thiện Kiến Thiên; nếu vị Tam Quả có Định căn mạnh th́ sẽ tục sinh ở cơi Thiện Hiện Thiên; nếu vị Tam Quả có Tuệ căn mạnh th́ sẽ tục sinh ở cơi Sắc Cứu Cánh Thiên; vị Tam quả có thể có mặt trong 26 cơi là 31cơi trừ cơi Vô Tưởng và 4 cơi ác thú. Vị Tam Quả dù không đắc Thiền cũng được sanh về cơi Sơ Thiền. 12) Người Tứ Quả Người Tứ Quả là người đă chứng đắc Tứ Đạo. Người Tứ Quả ở cơi nào th́ khi Ngũ Uần tiêu hoại sẽ Niết-Bàn nơi ấy chứ không c̣n tái sanh nên c̣n gọi là Vô Sanh; v́ đă diệt trừ sạch các phiền năo, hoàn toàn trong sạch, xứng đáng cho người trời cúng dường nên c̣n gọi là Ưng Cúng. II. CƠI 1) Cơi Dục Giới: Gồm 11 cơi được chia ra như sau a) Cơi Ác Thú (Apāyabhūmi): từ ngữ căn apa + aya: chỗ không có hạnh phúc. Gồm 4 cơi. b) Địa Ngục (Niraya): từ ngữ căn Nis + aya: đi đến chỗ tiêu diệt. Cơi này chỉ có mọi sự thống khổ chứ không có sự an vui. c) Ngạ Quỹ (Pettivisaya): Peta từ ngữ căn Pa + i + ta: chúng sanh đă đi, nghĩa là đă chết. Chúng không phải là ma quỹ vô h́nh, chúng có sắc thân nhưng mắt người không thể thấy được. Chúng không có cảnh giới riêng và luôn luôn bị đói khát. Chúng sống trong rừng núi, hang động hay các chỗ nhớp nhúa. d) Súc Sanh (Tiricchānayoni): từ ngữ căn Tiro: ngang + Acchāna: đi. Các sinh vật đi ngang, ḅ đi, không đi thẳng như người, c̣n gọi là Bàng sanh. e) A-Tu-La (Asurakāya): Asura nghĩa là những vị không có hoan lạc hay không chói sáng. Những chúng sanh này rất hung dữ, hay gây gổ. Loại A-Tu-La sanh ở đây không giống với loại A-Tu-La chư thiên chuyên gây chiến với chư thiên và sống ở cơi Tam Thập Tam Thiên. Tâm Tục Sinh trong cơi Ác Thú là tâm Quan Sát thọ Xă trong Bất Thiện Dục Giới Vô Nhân. f) Cơi người (Manussa): những người có tâm cao thượng (Ma-no Ussannaṃ etesaṃ). Chữ Manusya có nghĩa là con của Manu, loài người trở thành có văn minh sau vị tu sĩ Manu. g) Cơi Trời Dục Giới (Kāmmasugatibhūmi): gồm 6 cơi. - Tứ Thiên Vương (Cātummahārājika): đây là cơi thấp nhất trong các cơi chư thiên. - Tam Thập Tam Thiên (Tāvatimsa): Đế Thích (Magha) cư ngụ ở đây. Sở dĩ gọi như vậy v́ theo tích truyện có 33 vị dưới sự hướng dẩn của Đế Thích đă làm những việc thiện và được tục sinh tại đây. - Dạ Ma Thiên (Yāma): Yam nghĩa là tàn phá, diệt trừ. Nơi đây mọi đau khổ đều được trừ diệt. - Đâu Suất Đà Thiên (Tusita): những vị sống sung sướng. Theo tục truyền, vị Bồ Tác tương lai (Di Lặc) đang sống tại đây và chờ cơ hội thuận tiện để tái sinh làm người và thành Phật. - Hóa Lạc Thiên (Nimmānarati): những vị sống hoan lạc trong những lâu đài tự tạo ra. - Tha Hóa Tự Tại Thiên (Paranimmitavasavatti): những vị đem dưới quyền của ḿnh các vật do các vị khác đă hóa hiện. Tâm Tục sinh trong cơi người thiếu trí hay tàn tật là tâm Quan Sát thọ Xă trong tâm Thiện Dục giới Vô Nhân và 4 tâm Quả Tịnh hảo ly trí. 4 tâm Quả tịnh hảo hợp trí c̣n lại làm tâm Tục Sinh, Hộ Kiếp và tâm Tử cho những người trong Dục giới thiên. 2) Cơi Sắc Giới 2.1- Cơi Sơ Thiền Thiên Phạm Chúng Thiên (Brahmapārisajjā): đây là cảnh giới thấp nhất. Những vị sanh ra ở đây là đồ chúng của Đại Phạm Thiên (Mahābrahmā). Phạm Phụ Thiên (Brahmapurohitā): những vị sanh ra ở đây sẽ là phụ tá cho Đại Phạm Thiên. Đại Phạm Thiên (Mahābrahmā): các vị sanh ở đây có h́nh thái đẹp, hưởng nhiều hạnh phúc và sông lâu hơn các vị sinh trong 2 cảnh trời trên. 2.2- Cơi Nhị Thiền Thiên Thiểu Quang Thiên (Parittābhā) Vô Lượng Quang Thiên (Appamānābhā) Quang Âm Thiên (Ābhassarā) 2.3- Cơi Tam Thiền Thiên Thiểu Tịnh Thiên (Parittasubhā) Vô Lượng Tịnh Thiên(Appamanāsubhā) Biến Tịnh Thiên (Subhakinhā) 2.4- Cơi Tứ Thiền Thiên Quảng Quả Thiên (Vehapphalā) Vô Tưởng Thiên (Asaññasattā) Phước Sanh Thiên (Suddhāvāsā): Vô Phiền Thiên (Avihā) Vô Nhiệt Thiên (Atappā) Thiện Hiện Thiên (Sudassā) Thiện Kiến Thiên (Sudasś) Sắc Cứu Kính Thiên (Akaniṭṭhā) 3) Cơi Vô Sắc Giới 3.1- Cơi Không Vô Biên Xứ Thiên (Ākāsānañcāyatanabhūmi) 3.2- Cơi Thức Vô Biên Xứ Thiên (Viññānancāyatanabhūmi) 3.3- Cơi Vô Hữu Xứ Thiên (Ākiñcāññāyatanabhūmi) 3.5- Cơi Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ Thiên. (Nevasaññānāsaññāyatanabhūmi) III. NGHIỆP Nghiệp (Kamma) là hành vi, tạo tác, hành động thiện hay bất thiện cố ư. Trừ hành động của Đức Phật và các vị A-la-hán, hành động của các loài khác đều tạo nghiệp. Nghiệp bao gồm 12 tâm Bất thiện, 8 tâm Thiện Tịnh Hảo, 5 tâm Thiện Sắc giới và 4 tâm Thiện Vô sắc giới. 8 Tâm Siêu thế v́ có tính cách đoạn trừ phiền năo nên không c̣n nghiệp. Tại tâm Dục giới, sở hữu Tư (Cetanā) đóng vai chủ động; trong khi tại tâm Siêu thế th́ sở hữu Trí tuệ (Paññā) chiếm địa vị ưu thắng. 29 tâm tạo nghiệp kể trên tạo ra 23 tâm Quả ở Dục giới (15 tâm Quả Thiện, Bất Thiện Vô Nhân và 8 Tâm Quả Tịnh Hảo), 5 tâm Quả ở Sắc giới và 4 tâm Quả ở Vô sắc giới. Ghi chú: 2 tâm Quan Sát thọ Xă trong Dục Giới Vô Nhân và 8 tâm Quả trong Dục Giới Tịnh Hảo làm công tác tâm Tử, tâm Tục Sinh và Hộ Kiếp cho những người cơi Dục giới. Nghiệp được phân làm 3 loại: 1) Thời gian thành tựu của nghiệp: Là thời điểm nghiệp hiện khởi để thọ lảnh. Tùy theo thời điểm tạo nghiệp trong lúc tâm Đổng Tốc (Javana) khởi lên, sinh ra các thời điểm thọ quả sẽ như sau:
Gồm có 4 loại: Hiện Báo Nghiệp (Diṭṭhadhammavedanīyakamma):là những hành động thiện hoặc ác có quả báo ngay trong kiếp sống hiện tại. Theo Abhidhamma, chúng ta tạo nghiệp khi tâm Đổng Tốc khởi lên, tâm này tồn tại 7 sát na trong lộ tŕnh tâm. Nghiệp được tạo do sở hữu Tư phối hợp với các tâm thiện hay bất thiện vào tâm sát na thứ nhất, sẽ thọ quả ngay trong kiếp hiện tại. Do đó gọi là Hiện Báo Nghiệp. Thí dụ như sát nhơn phải đền mạng, hoặc như trong tích chuyện có anh hàng ḅ, cắt lưỡi ḅ nướng ăn, liền bị đứt lưỡi và chết một cách rất đau khổ ngay trong kiếp hiện tại. Sanh Báo Nghiệp (Upapajjavedanīya): là những hành động thiện, ác tạo quả nơi đời sau. Theo Abhidhamma, những nghiệp này được tạo do sở hữu Tư phối hợp với các tâm thiện hay bất thiện vào tâm sát na thứ 7 của tâm Đổng Tốc. Thí dụ v́ tạo ác nghiệp, khi chết bị đọa vào 4 đường ác đạo hoặc nhờ làm điều lành, khi chết được tái sanh trong nhàn cảnh. Hậu Báo Nghiệp (Aparāpariyavedanīya): là những hành động thiện hoặc bất thiện được trổ quả từ đời thứ hai trở về sau, cho đến khi đạt Niết-Bàn. Như trường hợp Đại Đức Mục Kiền Liên bị bọn cướp giết hoặc Đức Phật phải mang bệnh kiết lỵ,... Nghiệp này được tạo do sở hữu Tư hiệp với các tâm thiện hay bất thiện vào lúc tâm sát na thứ 2 đến thứ 6 của tâm Đổng Tốc. Vô Hiệu Nghiệp (Ahosikamma): Những hành động thiện hoặc ác không c̣n khả năng để cho quả được gọi là Vô Hiệu Nghiệp. Thật ra không có loại nghiệp nào gọi là Vô Hiệu nghiệp, nhưng nếu các quả báo ở đời này hay đời sau mà không thành tựu được (v́ không đũ nhân duyên) th́ các nghiệp báo ấy được gọi là Vô Hiệu Nghiệp. 2) Sức mạnh của nghiệp: Tùy theo hành động Thiện hay Bất thiện, quả sinh ra sẽ có những phản ứng mạnh hay yếu. Sức mạnh đó được chia làm 4 loại sau: a. Cực Trọng Nghiệp (Garukakamma): là những nghiệp gây ra bởi những hành động rất thiện hay rất ác. Nghiệp này nhất định tạo quả ngay trong đời này hay đời sau. Nếu là nghiệp thiện, thời thuộc về các ư nghiệp như Thiền Sắc giới hay Vô Sắc giới, hoặc hành Thập hạnh Phúc, tu Thập Độ, ... nếu là nghiệp Bất Thiện như giết cha, giết mẹ, giết A-La-Hán, làm thân Phật chảy máu, phá ḥa hợp Tăng. Năm nghiệp vừa kể c̣n gọi là Vô Gián Nghiệp (Ānantariyakamma) và nhất định sẽ cho quả ở kiếp sau. Một người tu thiền, lở phạm cực trọng nghiệp, việc thiện của người này sẽ bị tiêu trừ ngay tức khắc. Đời sống kế tiếp của vị này sẽ bị cực trọng nghiệp chi phối, như Devadatta mất thần thông và phải sanh vào cảnh ác thú v́ đă làm Đức Phật bị thương và phá hoại ḥa hợp tăng. Hay vua A Xà Thế (Ajātasattu) không thể chứng Sơ quả v́ đă giết phụ vương. b. Cận Tử Nghiệp (Āsannakamma): là những hành động Thiện hay Bất Thiện khởi theo Thân, Khẩu, Ư (làm ra hay nhớ nghĩ đến) trong giờ phút lâm chung. Nghiệp này cũng có sức mạnh gần như Cực Trọng Nghiệp v́ nó chi phối đến đời sống sau này. Ngay cả Cực Trọng Nghiệp cũng phải diễn qua h́nh thức Cận Tử Nghiệp để chi phối đời sống kế tiếp. V́ lư do đó nên người ta hay tổ chức nhiều nghi lễ để khiến người sắp chết nhớ đến việc thiện ḿnh đă làm hầu được tái sanh nơi cơi tốt đẹp hơn. Một người ác có thể tục sinh vào cơi Thiện thú nếu khi chết, người ấy làm hay nhớ đến một Thiện sự mà ḿnh đă làm. Trái lại, một người thiện có thể sanh vào cơi ác thú v́ khi chết, người ấy làm hay nhớ đến một việc ác. Như hoàng hậu Mallika vợ vua Kosala, bà ấy sống một đời sống ngay thẳng tốt lành, nhưng lúc lâm chung, nhớ đến một lời nói láo của ḿnh, nên phải sống 7 ngày đau khổ trong ác thú. Hay vua A Dục, vị đại hộ pháp của giáo hội, phải tái sinh trong kiếp rắn, v́ trong giờ lâm chung nổi cơn sân hận, ... c. Tập Quán Nghiệp (Ācinnakamma): Là những hành động Thiện hay Bất thiện, do thường làm nên trở thành thói quen, tập quán, cá tánh của con người. Khi sắp từ giă cuộc đời, người đó nhớ lại các việc đă quen làm đó. Như anh đồ tể Cunda, dầu hằng ngày sống bên cạnh chùa của Đức Thế Tôn, khi chết la hét như con heo v́ nhớ lại thói quen thường làm của ḿnh. Vua Dutthagāmi ở Tích Lan hàng ngày thường để bát chư tăng, khi sắp băng hà, ngài nhớ lại việc này và cảm thấy hoan hỷ nên được tái sanh vào cung trời Đẩu Xuất. d. Khinh Thiểu Nghiệp (Katattākamma): C̣n gọi là Tích Lủy Nghiệp, là những nghiệp Thiện hay Bất Thiện không thuộc vào ba trường hợp kể trên, trong khi làm lại không trực tiếp với đối tượng bị làm và làm xong th́ quên liền. Nghiệp này rất nhẹ và rất ít có cơ hội trổ quả (nhưng nếu ba nghiệp kể trên không có cơ hội kết quả th́ nghiệp này sẽ trổ quả), tuy vậy chúng sẽ không bị mất đi khi tái sanh mà cứ tích tụ lại từ đời này đến đời khác để chờ cơ hội trổ quả. Như trường hợp Đức Phật, trong một kiếp Ngài là một Hoàng Tử, một hôm Ngài dương cung bắn một đóa hoa để chơi, vô t́nh làm một con sâu bị trúng tên chết oan. Về sau, con sâu ấy chính là vua Yakkha, nhân khi săn bắn, lở tay bắn trúng Bồ Tác Sovana. 3) Nhiệm vụ của nghiệp Về phương diện công tác, nghiệp được chia làm 4 loại: a) Sanh Nghiệp: (Janakakamma): Là những nghiệp Thiện hay Bất Thiện chi phối sự tái sanh trong kiếp sau. Những nghiệp này có khả năng Tục Sinh, khi tâm Tử chấm dứt đời sống hiện tại (ngũ uẩn bị hoại). Theo sớ giải, Janakakamma là nghiệp sanh ra Tâm Uẩn và Sắc Uẩn khi mới thọ thai. Tâm đầu tiên là tâm Tục Sinh (Patisandhi viññāna) bị chi phối bởi Sanh Nghiệp này. b) Tŕ Nghiệp: (Upatthambhakakamma): Là nghiệp tiếp theo Janakakamma, cùng một loại với Sanh Nghiệp, có nhiệm vụ nuôi dưởng, nâng đở, duy tŕ Sanh Nghiệp cho đến khi Tâm Tử xuất hiện. Tŕ Nghiệp thuộc về Thiện, nếu Sanh Nghiệp là Thiện, và làm cho người thọ nghiệp được khỏe mạnh, an lạc, hạnh phúc. Trái lại, Tŕ Nghiệp sẽ thuộc về ác, nếu Sanh Nhiệp thuộc về Bất Thiện, và làm cho người thọ nghiệp bị yếu ớt, đau khổ, bệnh hoạn, ... tóm lại nếu Sanh Nghiệp có nhiệm vụ tạo ra th́ Tŕ Nghiệp có bổn phận nuôi dưởng những ǵ Sanh Nghiệp đă tạo. c) Chướng Nghiệp: (Upapīlakakamma): Nghiệp này trái với Tŕ Nghiệp, có nhiệm vụ làm tŕ trệ, yếu ớt, sự thành tựu của Sanh Nghiệp. Nếu Tŕ Nghiệp nuôi dưởng, ủng hộ Sanh Nghiệp, th́ Chướng Nghiệp ngăn che, đ́nh trệ sự phát triển của Sanh Nghiệp. Nếu Sanh Nghiệp là Thiện, th́ Chướng Nghiệp sẽ là Bất Thiện và ngược lại. Như một người sanh ra với một thiện Sanh Nghiệp, bị đau yếu bệnh hoạn, khổ sở luôn,... Nghĩa là người đó không được hưởng những quả tốt lành của một thiện Sanh Nghiệp. d) Đoạn Nghiệp: (Upaghātakakamma): Là những nghiệp hoàn toàn đối lập với Sanh Nghiệp, Đoạn Nghiệp mạnh hơn Chướng Nghiệp, có khả năng tiêu diệt, đoạn trừ khả năng của Sanh Nghiệp. Nếu Chướng Nghiệp làm trở ngại sự thành tựu của Sanh Nghiệp, th́ Đoạn Nghiệp tiêu diệt hẳn Sanh Nghiệp. Đoạn Nghiệp có thể là một nghiệp Thiện hay ác. 4) Phân loại theo ĐẶC TÍNH.
12 Bất thiện tâm, nếu làm công tác Hiện báo nghiệp, sẽ sanh ra 7 quả bất thiện cho đời hiện tại. Nếu chúng làm công tác Sanh báo nghiệp th́ sẽ sanh ra 7 bất thiện nghiệp cho đời sau. Nếu chúng làm công tác tâm Tục sinh, tâm Hộ kiếp và tâm Tử (Sanh nghiệp) hoặc Cận tử nghiệp th́ sẽ sanh ở cơi Ác thú (chỉ có 11 Bất thiện tâm làm tác động v́ tâm Phóng dật quá yếu ớt nên không thể làm tâm Tục sinh tại đây).
8 Tịnh Hảo Thiện tâm nếu làm Hiện báo nghiệp sẽ tạo 16 quả trong đời này (8 Vô nhân Quả tâm và 8 Tịnh Hảo Quả tâm). 8 Thiện tâm này nếu làm Sanh báo nghiệp sẽ tạo 16 quả cho đời sau. 8 Thiện tâm này nếu làm Kiết sanh thức sẽ được sanh vào cơi Thiện Thú. 8 Tâm Quả Vô nhân có thể sanh ra ở Dục giới và Sắc giới. Những quả thiện lại chia làm 2 loại: - Quả hai nhân: Những thiện nghiệp được là với tâm Vô tham, Vô sân nhưng thiếu Vô si (những thiện tâm ly Trí) thường sanh ra làm người tàn tật hay ngu đần (4 tâm Quả Tịnh Hảo ly Trí cộng với 8 tâm Quả Thiện Vô nhân là 12 quả thiện). Những người này không thể chứng thiền định. - Quả ba nhân: 4 tâm Thiện hợp Trí sẽ sanh ra 4 tâm Quả hợp Trí, những người này hưởng quả toàn vẹn hơn. Các luận sư c̣n phân tích như sau: Tâm thọ Hỷ hợp Trí vô trợ sanh ra 12 tâm Quả (4 tâm Quả vô trợ và 8 tâm Quả Vô nhân). Tâm thọ Hỷ hợp Trí hữu trợ sanh ra 12 tâm Quả (4 tâm Quả hữu trợ và 8 tâm Quả Vô nhân). Tâm thọ Xă hợp Trí vô trợ và tâm thọ Hỷ ly Trí vô trợ chỉ hưởng 10 tâm Quả (2 tâm Quả ly Trí vô trợ và 8 tâm Quả Vô nhân). Tâm thọ Xă hợp Trí hữu trợ và tâm thọ Hỷ ly Trí hữu trợ chỉ hưởng 10 tâm Quả (2 tâm Quả ly Trí hữu trợ và 8 tâm Quả Vô nhân). Tâm thọ Xă ly Trí hữu trợ chỉ sanh có 8 Tâm Quả Vô nhân.
Đây chỉ có ư nghiệp do thiền định sanh nên quả của chúng được chia làm 5 theo các cơi thiền. Và vẩn chịu ảnh hưởng của các tâm Quả Vô nhân. Ai chứng Sơ thiền một cách yếu ớt, được sanh vào cơi Phạm chúng thiên; ai chứng một cách trung b́nh, được sanh vào cơi Phạm phụ thiên; ai chứng một cách thù thắng, được sanh vào cơi Đại phạm thiên. Ai chứng Nhị và Tam thiền một cách yếu ớt, được sanh vào cơi Thiểu quang thiên; ai chứng một cách trung b́nh, được sanh vào cơi Vô lượng quang thiên; ai chứng một cách thù thắng, được sanh vào cơi Quang âm thiên. Ai chứng Tứ thiền một cách yếu ớt, được sanh vào cơi Thiểu tịnh thiên; ai chứng một cách trung b́nh, được sanh vào cơi Vô lượng tịnh thiên; ai chứng một cách thù thắng, được sanh vào cơi Biến tịnh thiên. Hàng Nhập lưu khi chứng Đệ Ngũ thiền sẻ sanh vào cơi Quảng quả thiên; hàng Dự lưu và hàng Nhất lai chứng Đệ Ngũ thiền được sanh vào cơi Quảng quả thiên; nhưng nếu các vị này không tha thiết đến các cảnh giới có sắc (khi tu tập thiền định, các vị không chấp trước vào tưởng) th́ sẽ được sanh vào Vô sắc giới thiên. Các hàng Bất lai chứng Đệ Ngũ thiền và các tâm sở Tín, Tấn, Niệm, Định và Huệ được phát triển đồng đều, được sanh vào cơi Quảng quả thiên. Nếu Tín phát triển mạnh và lấn ác các tâm sở khác, được sanh vào cơi Vô phiền thiên. Nếu Tinh Tấn lấn ác các tâm sở khác, được sanh vào cơi Vô nhiệt thiên. Nếu Niệm lấn ác các tâm sở khác, được sanh vào cơi Thiện kiến thiên. Nếu Định lấn ác các tâm sở khác, được sanh vào cơi Thiện hiện thiên. Nếu Huệ lấn ác các tâm sở khác, được sanh vào cơi Sắc cứu cánh thiên. Các vị Bất lai, không có qui luật nhất định là các vị không được sanh vào các cơi khác (Te pana aññattha na nibbattantīti niyamonatthi). Các vị A-na-hàm chứng được thiền định trước khi chết, được sanh vào cơi Tịnh cư thiên.
Chỉ thuộc ư nghiệp, thuộc thiền tâm và được chia thành 4 loại theo đối tượng tu hành. Đối với Vô sắc giới thiện tâm, nếu chứng được tâm nào th́ sanh vào cơi Vô sắc giới tương đương với tâm đă chứng. Các thiện tâm làm tác động ở đây bao gồm các thiện tâm của Sắc giới và Vô sắc giới. Chết là sự chấm dứt tạm thời của một hiện tượng tạm thời. Chết là sự diệt tận của Mạng quyền (Jīvitindraya), sức nóng (Usna = Tejodhātu) và Thức (Viññāṇa) của một cá nhân. Chết không phải là đoạn diệt hẳn, mà chết tại chỗ này, là sanh lại ở chỗ khác. Thọ diệt: một người chết v́ năng lực của đời sống đă tận. Sở hữu Tư (Cetanā) lúc này rất mạnh, nó chi phối sự tái sanh. Nghiệp diệt: một người có thể chết trước tuổi thọ của ḿnh do bởi quả mà người đó thọ lảnh ở kiếp này đă hết (năng lực của sanh nghiệp đă tận). Thọ và nghiệp đồng diệt: chết v́ cả hai năng lực bị diệt tận. Sát nghiệp (Upacchedakakamma): là nghiệp cắt đứt th́nh ĺnh sức sống của sanh nghiệp. Sức mạnh của một nghiệp quá khứ có thể bất thần hiện khởi làm tiêu tan sanh nghiệp của một loài hữu t́nh khiến họ phải chết. Ba cái chết kể trên gọi là chết b́nh thường hay chết đúng thời (Kālamarana). Cái chết do Sát nghiệp gây ra gọi là chết phi thời hay là chết bất đắc kỳ tử (Akālamarana). Một người khi sắp chết, một thiện hay bất thiện nghiệp khởi ra trước người đó, nghiệp ấy có thể là: Cực trọng nghiệp: có thể là nghiệp thiện như thiền, hay một nghiệp ác như giết cha ... nghiệp này quá mạnh, hiện lên và lấn ác các nghiệp khác. Nếu Cực trọng nghiệp không có th́ Cận tử nghiệp sẽ khởi lên, một niệm thiện hay bất thiện sẽ khởi lên do bởi kinh nghiệm mà người ấy đă làm khi xưa. Hay một nghiệp tướng (Āsana kamma) tức là sắc, thanh, hương, vị, xúc, pháp mà người ấy nhận lảnh khi làm nghiệp ấy sẽ khởi lên. Hoặc Thú tướng (Gatinimitta) tức là một h́nh tướng của cảnh giới sắp tái sanh sẽ khởi lên làm cận tử nghiệp. Nghiệp được nhận thức bởi ư môn, thuộc về một đối tượng quá khứ. Nghiệp tướng hiện khởi qua một trong sáu căn môn, thuộc về một đối tượng quá khứ hay hiện tại. Thú tướng là một sắc tướng chỉ xuất hiện trong giờ phút lâm chung, hay hiện khởi ra dưới h́nh thức chiêm bao ở một người khỏe mạnh và ngũ thật ngon. Được nhận thức bởi một trong sáu căn môn, thuộc về một đối tượng quá khứ hay hiện tại. Những điều kể trên khởi lên trong 5 tâm sát na của tâm Đổng tốc, rồi được tâm Thập di ghi nhận trong 2 tâm sát na. Liền theo đó, y cứ theo đối tượng khởi lên, người đó sẽ tái sanh trong cảnh tương ứng. Khi từ trần, một hữu t́nh với 3 nhân có thể tái sanh ở mọi cảnh giới. Những hữu t́nh khác (vô nhân, hoặc hai nhân) chỉ tái sanh ở cơi Dục giới. Khi từ trần ở cơi Sắc giới, sẽ không bị tái sanh thành một hữu t́nh vô nhân; đối tượng Nghiệp tướng ở đây thuộc về khái niệm (đối tượng thiền quán). Khi từ trần ở cơi Vô sắc giới, sẽ được tái sanh ở cơi Vô sắc, hoặc tái sanh ở cơi Dục giới với ba nhân, tùy theo trường hợp; hoặc tái sanh ở một cơi cao hơn nhưng không tái sanh ở một cơi thấp hơn; đối tượng Nghiệp tướng ở đây thuộc về Đáo đại và khái niệm (như hư không vô biên). Khi tái sanh, liền sau khi tâm Tục sinh diệt, tâm Hộ kiếp sẽ khởi lên; và như một ḍng sông, ḍng Hộ kiếp sẽ trôi chảy cho đến lúc người đó mạng chung, khi ấy Hộ kiếp sẽ trở thành tâm Tử rồi diệt. Tiếp theo đó, tâm Tục sinh lại được sanh ra ..... Trong đời sống, sự luân chuyển của tâm Hộ kiếp, bị chận đứng nhiều lần bởi các lộâ tŕnh tâm thức khởi lên; nhưng một khi lộ tŕnh tâm ch́m xuống (Hộ kiếp), th́ tâm Hộ kiếp lại khởi lên và tiếp tục lưu chuyển cho đến khi bị gián đoạn v́ một lộ tŕnh tâm khác. Tâm Tục Sinh, tâm Hộ Kiếp và tâm Tử của một đời sống cùng y cứ trên một đối tượng giống nhau, cùng có các sở hữu tâm như nhau. Các tâm này thực ra chỉ là một tâm nhưng mang 3 tên khác nhau tùy theo công tác chúng đang làm. -ooOoo-
Đầu trang |
Mục lục
| 01
| 02
| 03
| 04
| 05
| 06
| 07
| 08
| 09 |
|
| ^^^^^ | ^^^^ | ^^^^ | ^^^^ | ^^^^ |
|