 |
|
|
||
|
BÀI 8. TÂM SẮC GIỚI Là những tâm thuộc về lảnh vực sắc (sắc tế và không nghiêng nặng về lảnh vực cảnh như tâm dục giới). Theo sớ giải, sở dĩ chúng được gọi là tâm sắc giới v́ 3 ư nghĩa sau: Gọi là tâm sắc giới v́ tâm này lấy sắc pháp làm đề mục để tu thiền quán (Kammatthāna = tu thiền sắc giới). Gọi là tâm sắc giới v́ những tâm thiện tu thiền sẽ có kết quả sanh về cơi sắc giới làm người sắc giới. Gọi là tâm sắc giới v́ quả thành tựu của thiền sắc giới là cơi sắc giới. Sắc pháp ở đây là sắc tế chớ không phải thô thiển như ở cơi dục giới. I. Tâm Thiền Thiện Sắc Giới (Kusalarūpavacaracitta): Là tâm lành, lấy sắc pháp làm đề mục để tu thiền định. Có tác năng tạo quả tục sinh trong cơi sắc giới. 1.1) Pháp Tu Thiền Chỉ (Sammādhi Bhāvanā): Thiền (Jhāna) thường được gọi là Thiền Định, là trạng thái tâm chuyên chú vào một đối tượng hay c̣n gọi là đề mục (Định=Ekaggatā). Sự định tâm, chuyên chú này có tác dụng thiêu đốt các nghịch pháp phiền năo (Tapo). Ta có thể nói Thiền hay thiêu đốt pháp nghịch là cái dụng của Định và Định hay sự chú tâm là cái theå của Thiền. Đồng sanh với tâm thiền có nhiều tâm sở (Cetasika) nhưng có 5 tâm sở được xem là quan trọng nhất v́ chúng có khả năng đối trị, thiêu đốt các nghịch pháp. Năm chi pháp ấy là: Tầm (Vitakka): là sự hướng tâm đến cảnh; đưa đến và quy tụ trên đối tượng. Có tác dụng diệt trừ hôn trầm (Thīna) và thụy miên (Middha) là trạng thái buồn ngủ, dă dượi của tâm. Tứ (Vicāra): là sự quan sát, dán áp tâm lên đối tượng. Tâm này diệt trừ và đè nén được hoài nghi (Vicikicchā) là một trạng thái lưởng lự phân vân. Hỷ (Pīti): c̣n gọi là phỉ lạc là trạng thái no vui với đối tượng, hoan hỷ, sung sướng, giống như sự vui mừng của một người đang khát mà gặp được nước. Do sự no vui này, nó có thể đoạn diệt, chế ngự được sự sân ưu (Vyāpāda) là một trạng thái buồn bực khó chịu. Lạc (Sukha): là trạng thái sung sướng do hưởng cảnh, như một người khát khi uống được hớp nước đầu tiên. Tâm này trừ diệt trạng thái phóng dật (Uddhacca) một trạng thái tán loạn, lao chao. Định (Ekaggatā): C̣n gọi là Nhất Hành. Là trạng thái chú tâm vào đối tượng. Tâm này áp đăo được sự tham dục (Kāmacchanda) một trạng thái ái nhiểm, vọng mống. 1.2) Đề mục thiền chỉ (Kammatthāna): có tất cả 40 đề mục gồm cả thiền sắc giới và thiền vô sắc giới. Riêng về sắc giới có tất cả 36 đề mục. 10 Đề mục Hoàn Tịnh (Kasiṇa): Đất (Patthavī) – Nước (Āpo) – Lửa (Tejo) – Gió (Vāyo) – Màu Xanh (Nīla) – Màu Đỏ (Lohita) – Màu Vàng (Pīla) – Màu trắng (Odāta) – Hư Không (Ākāsa) – Ánh Sáng (Arābha). 10 Đề mục Bất Tịnh (Asubha): Tử thi śnh (Uddhumutaka) – Tử thi đổi màu sắc (Vinilaka) – Tử thi rả ra chảy nước mủ (Vipubbaka) – Tử thi bị đứt đoạn (Vicchiddika) – Tử thi bị đục khoét (Vikkhayitaka) – Tử thi văng rời ra từng mảnh nhỏ (Vikkhiṭṭaka) – Tử thi bị rả ra từng miếng (Hatavikkhitakaṃ) – Tử thi đẩm máu (Lohitaka) – Tử thi bị ṿi đụt khoét (Pulavaka) – Tử thi chỉ c̣n bộ xương (Aṭṭhikaṃ Hài cốt). 10 Đề mục tùy niệm (Anussati): Niệm Phật (Buddhānussati) – Niệm Pháp (Dhammānussati) – Niệm Tăng (Sanhānussati) – Niệm Thí (Cāgānussati) – Niệm Giới (Sīlānussati) – Niệm Sự Chết (Maranānussati) – Niệm Hơi Thở (Ānāpānasati) – Niệm Chư Thiên (Devānussati) – Niệm Niết Bàn (Nibbānānussati hay Upasamāsati) – Niệm Thân (Kāyānussati). 4 Đề mục Tứ Vô Lượng Tâm (Brahmāvihāra): Từ (Mettā) – Bi (Karunā) – Hỷ (Muditā) – Xă (Upekkhā). 1 Đề mục Tưởng (Sāññā): Tưởng về sự ô trược của vật thực (Āhāro patikkulasāññā). 1 Đề mục Phân Biệt (Vatthāna): Phân biệt về thể tánh của Tứ Đại (Catudhātuva vatthāna). 1.3) Phương thức hành thiền (Bhāvanā): Trong quá tŕnh hành thiền chỉ, ta có thể phân làm hai giai đoạn: (i) Giai đoạn luyện tập: a) Đối với những đề mục hoàn tịnh: Là đề mục hành thiền bằng sắc pháp, hành giả trụ tâm trên những đề mục ấy cho đến khi đề mục chỉ c̣n là một ấn tượng của tư tưởng mà thôi. Với 10 đề mục Kasina hành giả có thể đắc từ sơ thiền đến ngũ thiền. Hành giả dùng đất tạo thành 1 h́nh tṛn đường kính khoảng một gang tay (vật ấy gọi là sơ tướng – Parikamma Nimitta), để cách xa độ một thước rồi nh́n chăm chú vào đó mà niệm cho đến khi nhắm mắt mà vẫn có thể thấy h́nh tṛn đó hiện ra (h́nh tṛn đó được gọi là thô tướng – Ugogaha Nimitta), h́nh này c̣n thô sơ và c̣n những dấu vết dọc ngang của đối tượng trét đất trước. Hành giả tiếp tục nhắm mắt và chuyên chú định tâm quán sát thô tướng này cho đến khi nó trở thành một ṿng tṛn sáng không một t́ vết nào cả (ṿng tṛn sáng này được gọi là quang tướng – Pātibhāga Nimitta), quang tướng này không có thực mà chỉ h́nh thành do sự tưởng tượng của hành giả mà thôi. Hành giả lại tiếp tục định tâm quan sát quang tướng đó cho đến khi chứng được đệ nhất thiền (Pathamajjhāga). Khi chứng được sơ thiền th́ diệt trừ được 5 triền cái (Nīvarana): ái dục (Kāmacchanda), sân (Vyāpāda), hôn trầm thụy miên (Thīna-middha), phóng dật (Uddhacca-kukkucca) và hoài nghi (Vicikicchā). Đó là nếu hành giả dùng đề mục đất làm đối tượng. Nếu hành giả dùng đề mục nước làm đối tượng th́ đựng nước trong một vật tṛn có đường kính độ một gang tay rồi định tâm quán sát như đă mô tả phía trên. Đối với đề mục lửa, th́ tạo một ṿng lửa đường kính khoảng một gang tay, ..., nếu dùng đề mục gió th́ chú tâm vào sự lay động của cây cỏ, ..., c̣n các đề mục về màu sắc th́ dùng vật có kích thước như đề mục đất rồi sơn màu vào (hay dùng vật có màu sẵn cũng được nhưng phải cùng một kích thước đă nói trên). Đề mục hư không th́ khoét lỗ trống vào vách với đường kính độ một gang tay, rồi ngồi cách xa một thước và chăm chú định tâm vào đó để quan sát. Đề mục ánh sáng th́ chăm chú nh́n vào các nguồn sáng như mặt trời, mặt trăng, ánh đèn, ... qua một ṿng trống có đường kính độ một gang tay. (chú ư: hai đề mục ánh sáng và hư không được ghi nhận là không có trong kinh điển chánh thức). b) Đối với những đề mục bất tịnh: Tức là niệm về tử thi. Hành giả đi đến chỗ có tử thi, nh́n kỷ, nhớ rơ, rồi trở về chỗ hành thiền. Hành giả nhắm mắt, định tâm quan sát h́nh ảnh mà ḿnh đă ghi nhận. Hành giả định tâm h́nh dung tử thi ấy mải cho đến khi đề mục trở thành một ấn tượng thuần túy của tâm. Đề mục tử thi có khả năng giúp hành giả đối trị ḷng tham ái sắc dục và có khả năng giúp hành giả chứng đắc sơ thiền. c) Đối với những đề mục tùy niệm (hay suy niệm): Khi niệm các đề mục Phật – Pháp – Tăng th́ hành giả chuyên chú suy niệm đến ân đức của Tam bảo. Khi niệm các đề mục Thí, Giới, Chư thiên, Niết bàn th́ hành giả chuyên chú suy niệm về đặc tánh của những thể trạng ấy như đặc tánh tịch tịnh của Niết bàn, ... khi niệm về sự chết th́ hành giả suy niệm về bản chất vô thường của đời sống: một ngày kia rồi sẽ bị hoại diệt. Khi niệm thân th́ hành giả ngồi kiết già hay bán già, chuyên chú hướng tâm vào hơi thở. Khi hít vào và thở ra th́ đếm 1, rồi 2, ..., cho đến 10 th́ bắt đầu lại từ 1. Trong khi hành thiền nếu v́ bị phóng tâm mà không biết ḿnh đă đếm được tới đâu th́ cứ bắt đầu lại từ 1. Trong 10 đề mục của Anussati, ngoại trừ hai đề mục niệm thân và sổ tức, tám đề mục c̣n lại chỉ có khả năng đưa hành giả đến cận địng mà thôi. Đối với đề mục về Tứ Vô Lượng Tâm th́ hành giả cố gắng trau dồi tâm từ (ḷng mát mẻ), tâm bi (ḷng thương xót), tâm hỷ (tùy hỷ, ḷng hân hoan đối với hạnh phúc của tha nhân) và tâm xă (ḷng quân b́nh, giữ tâm không bị thiên lệch, giao động trước ngoại cảnh. Chú ư: tâm xă không phải là sự lạnh nhạt, thờ ơ hay dửng dưng trước đối tượng). Trong tứ vô lượng tâm, trừ đề mục Xă, ba đề mục c̣n lại có khả năng giúp hành giả chứng từ sơ thiền đến tứ thiền. d) Đối với những đề mục tưởng về sự ô trược của vật thực: Hành giả chú tâm suy niệm đến bản chất ô trược trong sự phát sinh vật thực, sự ô trược trong lúc dùng vật thực, sự ô trược lúc tiêu hóa vật thực, ... Hành giả nghĩ nhớ đến đề mục cho thật kỹ, từng chi tiết để tâm phát sinh sự chán nản các pháp hữu vi, xa ĺa sự đắm nhiễm ngũ trần. Đề mục này, trong thiền chỉ, có thể đưa hành giả đến cận định, nhưng trong thiền quán nó giúp hành giả phát triển tuệ nhàm chán Danh Sắc. e) Đối với đề mục phân biệt về tứ đại: Hành giả chú tâm ghi nhận, phân tích từng đặc tánh, bản chất, t́nh trạng của tứ đại như sự cứng, mềm của đất, sự tan ra, quến lại của nước, sự nóng, lạnh của lửa, sự di động và căng phồng của gió. Đề mục này có khả năng giúp hành giả đạt đến cận định trong thiền chỉ và phát tuệ Danh Sắc trong thiền quán. (ii) Giai đoạn thành tựu và chứng đắc: Khi hành giả sử dụng một trong những đề mục kể trên làm đối tượng tu tập thí dụ đề mục đất chẳng hạn, hành giả gom tâm chuyên chú niệm Pathavi, Pathavi, Pathavi, ... hay Đất à, Đất à, Đất à, ... sự thầm niệm ấy sẽ giúp hành giả gom tâm khắn khít vào đề mục. Niệm như thế ít lâu, tùy theo căn duyên, hành giả sẽ đạt đến mực độ tâm chuyên chú, khắn khít với đề mục. Khi đó, lúc nhắm mắt hành giả vẩn có thể h́nh dung được đề mục sơ khởi (hay sơ tướng – Parikamma). Khi ấy đề mục không c̣n cụ thể nữa mà là một đối tượng trừu tượng được tạo nên bởi tâm chuyên chú của hành giả. Đối tượng này gọi là đề mục h́nh dung (cũng gọi là thô tướng – Ugogahanimitta) và vẩn c̣n mang những tỳ vết, dấu tích của đối tượng trong đề mục sơ khởi. Rồi hành giả gom tâm chăm chú vào đề mục h́nh dung cho đến khi đề mục này phát triển và tạo ra một đối tượng khái niệm mới, đối tượng này là một h́nh ảnh trong sáng, không có một tỳ vết nào cả. Đối tượng này cũng là một h́nh ảnh trừu tượng trong khái niệm của hành giả. Hành giả chỉ thấy một ṿng tṛn sáng chứ không rơ rệt các đường nét như ở đề mục sơ khởi hay đề mục h́nh dung v́ thế đề mục ở đây c̣n gọi là quang tướng. Đến giai đoạn này là hành giả đă đạt được giai đoạn cận định và 5 triền cái được tạm thời khắc phục. Ở giai đoạn này, có thể bất ngờ vào một thời điểm nào đó, hành giả nhập định và chứng đắc sơ thiền. Tâm này chỉ tồn tại trong một lộ tâm rồi trở lại trạng thái tâm hộ kiếp. Và nếu đủ tinh tấn, hành giả sẽ phát triển thêm để chứng đắc các từng thiền kế cho đến khi đắc ngũ thiền. Khi hành giả đă thành tựu các tâm thiền, hành giả có thể chứng nghiệm và an trú vào một trạng thái mà thông thường gọi là nhập thiền, một t́nh trạng vô số tâm thiền sanh khởi liên tục trong một thời gian dài, chúng có thể kéo dài liên tục cả ngày. Tâm Thiện Sắc Giới gồm 5 loại: 1) Tâm Thiền Thiện Sơ Thiền Sắc Giới: là tâm thiền gồm đủ cả 5 chi thiền: Tầm, Tứ, Hỷ, Lạc và Định. Tâm sơ thiền sắc giới có thể thành tựu do tu một trong 25 đề mục sau: 10 đề mục hoàn tịnh. 2) Tâm Thiền Thiện Nhị Thiền Sắc Giới: là tâm thiền gồm có 4 chi thiền: Tứ, Hỷ, Lạc và Định. Tâm nhị thiền sắc giới có thể thành tựu khi hành giả tu tập một trong 14 đề mục sau: 10 đề mục hoàn tịnh. Với đề mục bất tịnh hành giả không thể chứng được tâm thiền cao hơn sơ thiền. 3) Tâm Thiền Thiện Tam Thiền Sắc Giới: là tâm thiền chỉ gồm 3 chi thiền: Hỷ, Lạc và Định. Đề mục tu tập để chứng đắc tam thiền cũng giống như nhị thiền. 4) Tâm Thiền Thiện Tứ Thiền Sắc Giới: là tâm thiền chỉ gồm có hai chi thiền: Lạc và Định. Đề mục tu tập để chứng nhập ở đây cũng giống như ở nhị thiền. 5) Tâm Thiền Thiện Ngũ Thiền Sắc Giới: là tâm thiền chỉ có 2 chi thiền: Xă và Định (v́ tâm ngũ thiền là tâm thiền sắp đạt đến tâm định vi tế nên không c̣n chi lạc thô thiển nửa mà thay vào bằng thọ xă). V́ thể trạng tinh tế nên tâm ngũ thiền không thể nương vào đề mục Từ, Bi, Hỷ vô lượng tâm được. Thay vào đó là tâm Xă vô lượng tâm. Như vậy tâm ngũ thiền chỉ thành tựu với 12 đề mục: 10 đề mục hoàn tịnh. Tâm Thiền Thiện Sắc Giới
II.Tâm Thiền Quả Sắc Giới (Vipācarūpavacaracitta): Là tâm thành tựu do tâm thiện sắc giới. Những tâm này là những điều kiện tất yếu để tạo một đời sống mới (tục sinh) cho những hành giả đắc thiền sanh làm những vị Phạm Thiên trong cơi sắc giới. Tương ưng với tâm thiện sắc giới, tâm quả sắc giới cũng gồm có 5 tâm, chúng làm công tác tục sinh, hộ kiếp và tử cho các thiền gia: 1) Tâm Thiền Quả Sơ Thiền và Tâm Quả Nhị Thiền cơi sắc giới: chúng làm việc tục sinh, hộ kiếp và tử cho các vị Phạm thiên cơi sơ thiền. 2) Tâm Thiền Quả Tam Thiền sắc giới: làm việc tục sinh, hộ kiếp và tử cho các vị Phạm thiên cơi nhị thiền. 3) Tâm Thiền Quả Tứ Thiền sắc giới: làm việc tục sinh, hộ kiếp và tử cho các vị Phạm thiên cơi tam thiền. 4) Tâm Thiền Quả Ngũ Thiền sắc giới: làm việc tục sinh, hộ kiếp và tử cho các vị Phạm thiên cơi tứ thiền. Ở tạng kinh chỉ có 4 bậc thiền mà thôi, nhưng trong tạng diệu pháp lại nói đến 5 bậc v́ sơ thiền trong tạng diệu pháp được phân ra làm hai là sơ thiền có tầm và sơ thiền không có tầm. Riêng về cơi thọ sanh th́ cũng chỉ có 4 bậc mà thôi. Để cho các tâm quả thiền làm sanh báo nghiệp, người chứng được thiền định phải giữ ǵn thiền định cho đến giờ phút lâm chung. Tâm Thiền Quả Sắc Giới
III. Tâm Thiền Duy Tác Sắc Giới Là những tâm thiền sanh nơi cơ tánh của vị A-La-Hán. Những tâm này có những trạng thái cũng như cách luyện thiền giống như tâm thiện, chỉ khác là những tâm này không tạo quả dị thục như những tâm thiện. Các vị A-La-Hán tu luyện những tâm thiện này là để dùng nó làm nền tảng mà nhập thiền Diệt Thọ Tưởng Định chứ không phải v́ ḷng tham ái. Do đó, những tâm thiền này c̣n được gọi là thiền cơ (cơ = nền tảng). Tâm Duy Tác Sắc Giới cũng được chia làm 5 như tâm thiện sắc giới. Tâm Thiền Duy Tác Sắc Giới
-ooOoo-
Đầu trang |
Mục lục
| 01
| 02
| 03
| 04
| 05
| 06
| 07
| 08
| 09 |
|
| ^^^^^ | ^^^^ | ^^^^ | ^^^^ | ^^^^ |
|