Câu Hỏi 40: Thức là gì? vì sao nói thức là chủng tử luân hồi ?
.
(Câu hỏi được hỏi trong rơom Diệu Pháp , ngày 09 tháng 02 năm 2003)

TT Giác Ðẳng trả lời: Chữ thức hay chử vinnàna được dùng trong kinh Phật hay trong A Tỳ Ðàm thì ý nghĩa khác nhau, nhưng khi nói thức là chủng tử của luân hồi thì chúng ta có thể nói rằng chữ thức tương đương với chữ tâm.

Chữ tâm ở đây chúng ta nhấn mạnh rằng cuộc sống của chúng ta có hai phần là thức và tâm, do đó chúng ta thường gọi chung là tâm, và tâm thức là nơi chuyên chở tác ý hay là tư tâm sở, chúng ta muốn nói đến tâm thiện và tâm bất thiện tạo nghiệp và những tâm này chính là nơi chúng ta lãnh hội và cảm nhận chủ trương tạo tác và cũng ở trên đó có những tâm quả và những tâm quả đó được hình thành và sự liên tục của giòng tâm thức nói nên sự tồn tại của giòng luân hồi.

Bây giờ câu hỏi rằng thức là gì, nếu chúng ta định nghĩa một cách đơn giản thì điều đó đồng nghĩa với tâm, khi chúng ta nói đến tâm thức là sự biết cảnh nhưng chúng ta nói nên sự vận hành của một phần con người của chúng ta mà phần đó không thuộc về vật chất .

Và thưa quí vị ở tại đó chúng ta nói đến chủ trương tạo tác, chúng ta nói đến vinnàna, chúng ta nói đến tâm sở thiện hoặc tâm sở bất thiện như là tham, tà kiến, ngã mạn, sân hoặc hối , hay là si, vô tàm ,vô quí, phóng dật, hoài nghi, hôm trầm v.v... và những tâm sở như tín ,niệm, tàm ,quí , vô sân, hành xả v.v.. những thứ đó đều là thuộc tánh của tâm, và đặc biệt ở trong tâm bao hàm đến cái mà trong A Tỳ Ðàm gọi là chủ trương tạo nghiệp, chủ tâm này tạo ra quả trong tương lai, thì như vậy trong giòng tâm thức mà Ðạo Phật đề cập đến đóng bốn vai trò.

Vai trò thứ nhứt là tâm thức chịu trách nhiệm về sự liên tục của đời sống thân của chúng ta khi trút hơi thở cuối cùng thì hầu như nó không còn giá trị nào, nó chỉ là một cái xác chết, một cái tử thi. Nhưng tâm thức thì tồn tại ở trong một điều kiện liên tục chứ không có gián đọan như thân, thành ra tâm chịu sự trách nhiệm liên tục, tâm là chủ trương tạo tác do đó gây ra nghiệp, tâm cũng là chỗ chiêu cảm nghiệp.

Chiêu cảm nghiệp ở đây chúng ta muốn nói là tâm quả tức là một sự cảm thọ một con người làm việc ác, nói ác , nghĩ ác, thì tâm quả của họ không thể nào là tâm thiện được, mà tâm đó đựơc chiêu cảm .

Và sau cùng tại sao thức là chủng tử luân hồi, thưa quí vị là vì ở trong cái mà chúng ta gọi là thức ở đó nó chứa đựng những thuộc tánh thiện và bất thiện, điều này nó quyết định những cảnh giới ở trong tương lai, là cảnh giới an lạc hay khổ đau, vì vậy thức là chủng tử của luân hồi và chúng ta nhớ rằng theo trong Ðạo Phật thì sự tiếp nối của đời sống chúng ta gọi là "patisandhi" citta tâm phục sinh, đời sống từ một cảnh giới này qua cảnh giới khác qua kiếp khác, thì đó chính tâm mới là yếu tố quan trọng để bắt đầu và chấm dứt một kiếp sống. Câu trả lời xin được chấm dứt ở đây.

. Nam Mô Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật.

Minh Hạnh chuyển biên