Câu Hỏi 103: Câu "tướng tùy tâm sinh" có đúng theo tinh thần của Phật Pháp chăng?

(Câu hỏi được hỏi trong rơom Diệu Pháp , ngày 02 tháng 01 năm 2004)

TT Giác Đẳng giảng: kính thưa quí vị, đây là câu chúng ta thường nghe quí Thầy, đặc biệt là quí Thầy ở các ngôi chùa miền Trung nói rất nhiều. Khi người ta đề cập đến câu " tướng tùy tâm sinh", thì đa phần chúng ta nói đến sự liên hệ mật thiết giữa điều gì gọi là tánh hạnh ở bên ngoài và đời sống nội tại ở bên trong của chúng ta, hai điều đó ảnh hưởng trực tiếp với nhau.

Như người ta nói ở ngoài đời có câu nói là "văn tức là người", điều gì để trên giấy mực mà chúng ta diễn đạt bằng ngôn ngữ, thì ngôn ngữ đó, giòng chữ đó, văn chương đó nói lên cá tính của con người, do vậy người ta dùng điều này như một luận cứ để nói rằng tánh hạnh ở bên ngoài là biểu chưng cho trong lòng. Nếu ở bên ngoài chúng ta uy nghi, tế hạnh, cách đi, cách đứng, cách ăn, cách nói hết sức tế nhị tốt đẹp, thì ở trong đời sống nội tại của chúng ta cũng tốt đẹp như vậy, tuy nhiên đây là vấn đề chúng ta phải đặc câu hỏi, bởi vì hình thức ở bên ngoài đôi khi chúng ta không có đủ để lượng đựng hết ẩn ý ở trong lòng.

Có những người rất khéo, và họ rất khéo đóng kịch, chúng ta lấy ví dụ những diễn viên điện ảnh chẳng hạn, có thể ở bên ngoài hay một cách nào đó thì họ cho chúng ta những ấn tượng rất đẹp, nhưng rồi cuộc sống nội tại của họ, có bao nhiêu thứ hết sức là nhiêu khê, hết sức là rắc rối, hết sức là phiền toái chứ không như ở bên ngoài. Và chúng tôi cũng được biết rằng, có nhiều người viết văn rất hay, văn rất trong sáng, nhưng đời sống nội tại của họ đầy rãy những gúc mắc. Một số các thi sĩ khi họ viết những giòng chữ liên quan đến thi ca, họ viết điều đẹp, điều tác kiệt, nhưng đời sống của họ rất ích kỷ, ích kỷ đến độ tàn nhẫn và chúng ta được biết như vậy.
Hãy nói đến Victor Hugo là một thi hào của Pháp, ông có những vần thơ bất hủ dành cho không phải những người đương thời, mà cả bao nhiêu thế hệ về sau này. Nhưng phải nói rằng đời sống của ông có nhiều khuyết điểm rất lớn, ví dụ ông là người rất bủn xỉn, và tính toán từng xu từng cắc với một người tình mà đem trọn vẹn tình cảm dành cho ông. Hoặc giả Victor Hugo là một người mà đã có lúc ông mơ ước rằng người ta dùng tên của ông để đặt cho thành phố Paris, dùng tên của ông đặt cho con đường Saint Elysée. Và phải nói rằng khi chúng ta nói như vậy, thì Victor Hugo không phải là một người có thể thể hiện được hoàn toàn vẻ đẹp của văn thơ của ông, mặc dầu lời văn của ông rất chau chuốt, rất diễm lệ, rất đẹp.

Và rồi nếu có vị nào có dịp đọc tiểu sử của ông Leo Tolstoy một văn hào khác của Nga, mà chúng ta được biết qua những tác phẩm như "Chiến Tranh và Hoà Bình" chẳng hạn, phải nói rằng đời sống của ông có nhiều đầy dãy những sự mâu thuẫm, mâu thuẫn giữa trong và bên ngoài, ông hô hào bãi bỏ nô lệ, nhưng những điền trang mênh mông của ông thường muớn rất nhiều những người nô dịch làm việc, ông là người chống đối rất mạnh về sự có mặt của người đàn bà trong cuộc đời, nhưng người ta nói rằng ông Leo Tolstoy không thể sống một ngày mà không có đàn bà. Ông cũng nói rất nhiều về bao nhiêu thứ mà người ta tôn sùng ông như bậc thánh, tuy nhiên đời sống của ông có rất nhiều phức tạp, và phải nói rằng ông Leo Tolstoy là người sống với muôn ngàn sự mâu thuẫn.

Thì bây giờ câu người ta nói "tướng tự tâm sinh" nó chỉ có đúng ở một phương diện là như vầy, là thường thường nó chiêu cảm đời sống bằng cách này hay cách khác, nhưng chúng ta đừng quên rằng có đôi lúc, nội tâm một con người hoàn toàn không giống như ngoại hình của họ. Ngoại hình của họ vốn là do nghiệp ở quá khứ, một nghiệp nào đó chi phối, như Bucatara bị lưng gù là do nghiệp ở quá khứ có một lời nói khinh xuất, phạm thượng, tuy nhiên Bucatara có một nội tâm rất trong sáng, và là một người trí tuệ phi thường, đã được Đức Phật Ngài khen ngợi, và đã để cho chúng ta những tác phẩm rất có giá trị .

Phải nói rằng trong cách nói đại loại thì ngoại hình nói nên rất nhiều về tánh chất của nội tại, tuy nhiên chúng ta không lấy điều đó để làm một điều câu chấp, nghĩa là đặt tuyệt đối quá. Có những con người tuy rằng ở bên ngoài, mới nhìn thì chúng ta không có thiện cảm, không thấy họ có vẻ đẹp khả ái, nhưng họ có một tâm hồn rất dễ mến, có những con người thì ngược lại ở bên ngoài của họ thì hết sức là đáng cho chúng ta để ý, nhưng trong lòng họ thì trống rỗng, việc đó chúng ta gặp rất thường.

Và ý tưởng gọi là võ đoán, hay ý tưởng chúng ta nhận định một cách vội vã thì rất dễ dẫn cho chúng ta đến cái nhìn tai hại. Câu trả lời là như vậy
. Nam Mô Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật.

Minh Hạnh chuyển biên