Sri Lanka là một nước Phật giáo liên tục lâu đời nhất, Phật giáo Nguyên Thủy là tôn giáo lớn tại đất nước này kể từ khi được giới thiệu chính thức vào thế kỷ thứ 2 trước công nguyên bởi Ngài Mahinda, con trai vua A Dục của nước Ấn Độ đã đến Sri Lanka trong thời cai trị của vua Devanampiya-Tissa. Sau đó, vị tỳ kheo ni Sanghamitta, con gái của vua A Dục, được cho là đã mang một nhánh của cây bồ đề được chiết từ cây gốc, để trồng tại Anuradhapura. Từ ngày đó đến nay, các Phật tử ở Sri Lanka đã hết sức tôn kính nhánh cây bồ đề này là một phần của cây Bồ Đề chính tại Bồ Đề Đạo Tràng mà Đức Thế Tôn đã ngồi dưới bóng mát của nó để thiền định và đạt được giác ngộ.

Các nhà sư từ Tích Lan đã giữ một vai trò quan trọng trong việc truyền bá Phật giáo Nguyên Thủy và Đại Thừa trong vùng Đông Nam Á. Tại Sri Lanka, trong thế kỷ thứ 1 AD trong thời cai trị của vua Vatta Gamini các nhà sư Phật giáo đã họp mặt tại tịnh xá  Aloka và thảo ra Đại Tạng Kinh, ba tạng  của giáo lý, được gọi là kinh điển Pali lần đầu tiên. Những vị tỳ kheo ni đã giới thiệu Tăng đoàn tỳ kheo ni vào Trung Quốc vào năm 433 AD. Trong thế kỷ 16 người Bồ Đào Nha đánh chiếm Sri Lanka và đã dã man đàn áp Phật giáo cũng như tiếp theo đó người Hà Lan cũng đã đàn áp Phật Giáo.

Vào đầu của thế kỷ thứ 19 khi người Anh chiếm được quyền kiểm soát thì Phật Giáo cũng đã bị suy giảm rất nhiều, tình huống như vậy đã khuyến khích các nhà truyền giáo người Anh tràn ngập đến hải đảo này. Nhưng ngược lại với tất cả sự ước đoán, các tu sĩ và cộng đồng Phật tử đã mang đến sự hồi sinh quan trọng cho Phật Gíao từ khoảng 1860 trở đi, một phong trào Phật giáo đã bộc phát song song với sự phát triển của phong trào quốc gia.

Kể từ đó Phật giáo đã phát triển và các vị tu sĩ người Sri Lanka cùng với các người cư sĩ đã tận tình trong việc truyền bá Phật giáo Nguyên Thủy tại châu Á, phương Tây và ngay cả ở châu Phi.

Một số các đài kỷ niệm hùng vỉ nhất của thế giới Phật Giáo nằm ở Sri Lanka, và nghệ thuật điêu khắc của Sri Lanka liên hệ mật thiết với nền nghệ thuật xưa kia của vùng thung lũng Krishma và của thời vua Chola và Pallava về sau, do mối tương quan gần gủi giữa nam Ấn Độ và Sri Lanka. [Hình trên: Tượng Phật đứng cao bảy thước trong tư thế khoanh tay hiếm thấy đặt tại Gal Vihara.]

Sri Pada: ngọn núi linh thiêng nhất của Phật giáo

Theo như niên sử của Sri Lanka, tờ Mahawamsa, một trong những người con của vua A Dục, là tu sĩ Mahinda, đã trông coi việc xây cất các tòa tu viện gần Anuradhapura. Đồng thời, Ông đã gởi người tới Ấn Độ để tìm những di tích của Đức Phật. Những vật này, theo như sử sách, gồm có bình bát của Đức Phật và xương cổ bên phải của Ngài. Sau đó còn có tóc của Ngài, và vào thế kỷ thứ tư, răng của Ngài cũng đã được đưa tới Sri Lanka. Xá lợi răng này vẫn được giữ gìn cẩn thận tại Kandy nơi mà vào thế kỷ thứ 16 các nghi thức hàng ngày được cử hành để tôn kính xá lợi răng của Ngài tại đền Xá Lợi Răng, ở Kandy. .

Để cất giử xá lợi Phật, các bảo tháp đã được xây dựng. “Đại Bảo Tháp” Ruwanweliseya, đứng cao đến 300 bộ, được coi là một trong những bảo tháp quan trọng nhất tại Anuradhapura thuộc vùng trung bắc Sri Lanka. Sau nhiều lần phục hồi, mái vòm cầu vỉ đại, được bao quanh với những cột đá lúc xưa vẫn còn được tồn tại ở Anuradhapura, hiện giờ là một công viên to lớn. Trong những lễ hội lớn, nơi này tràn ngập với hàng trăm ngàn Phật tử, từng nhóm gia đình đã vui vẽ tham dự picnic trong vùng đền đài đổ nát và đã cử hành những nghi lễ dưới tàng cây Bồ Đề. Gần đó tại Mihintale còn có những di tích quan trọng khác, Mihintale là nơi mà Ngài Mahinda đã thuyết giảng bài pháp đầu tiên cho vua Devanampiya-Tissa. Những đền đài di tích của thủ đô Polonnaruwa sau này [từ thế kỷ thứ 9 trở đi] cho thấy ảnh hưởng văn hóa của Ấn giáo và Phật giáo Đại Thừa vẫn còn nhiều phức tạp hơn.

Các bảo tháp ở Sri Lanka được kiến trúc gồm một mái vòm cầu trên có một nền hình vuông với nhiều ô vuông và trên cùng có chóp hình nón, như là tháp Ruwanweliseya, (phía trên bên phải) được xây dựng tại Anuradhapura (thế kỷ thứ 3 trước Công nguyên) là một ví dụ.