S: Someone whose life-span is thirty years dies when the thirty years are up. If your life-span is forty or fifty years, you will die when you are forty or fifty years old. Once someone is dead, can we get him back?

Sayadaw: Người có tuổi thọ là 30 sẽ chết khi tới 30 tuổi. Nếu tuổi thọ của ông là 40 hay 50, ông sẽ chết khi ông được 40 hay 50 tuổi. Khi người nào đó chết, chúng ta có thể làm cho họ sống lại không?

D: No, sir, we can't.

Ðệ tử: Dạ không thể được.

S: However many years of your life have passed, they have passed. What is it that you have not accomplished yet?

Sayadaw: Tuy nhiên, ông đã sống được nhiều năm rồi, những năm đó đã qua rồi. Có điều gì mà ông chưa hoàn thành không?

D: The happiness of the path and fruition states and the attainment of Nibbana.4

Ðệ tử: Niềm hạnh phúc của Ðạo Quả và sự thành đạt Niết bàn.

S: Yes, in as much as you haven't attained the paths and fruition states yet, you have been defeated. Have you used the years that have passed well, or have you wasted your time?

Sayadaw: Phải rồi, ông chưa đắc Ðạo và Quả, ông đã thất bại. Ông đã sử dụng tốt những năm đã trôi qua không, hay là ông đã hoang phí thời giờ của ông?

D: I have wasted my time, sir.

Ðệ tử: Tôi đã lãng phí thời giờ của mình.

S: Then do not waste the time that you have got left. This time is there for you to strive with energy and steadfastness; you can be sure that you will die, but you can't be sure how much longer you have got to live. Some live very long. Some of the Buddha's great disciples like Venerable Maha Kassapa and Venerable Maha Kaccayana lived to over one hundred years of age. Some live for eighty years. To be able to live that long we have to be full of respect for those who deserve respect and we have to be very humble. Do you pay respect to your father and mother?

Sayadaw: Vậy thì đừng lãng phí thời giờ còn lại của ông. Ðây là lúc ông cần hết sức cố gắng không ngừng; ông có thể chắc chắn rằng ông sẽ chết, nhưng ông không biết ông còn sống được bao lâu nữa. Có người sống rất lâu. Vài Ðại đệ tử của đức Phật như Trưởng Lão Ðại Ca Diếp và Trưởng Lão Ðại Kaccayana sống hơn 100 tuổi. Một số vị sống tới 80 tuổi. Ðể có thể sống lâu như vậy, chúng ta phải hết lòng kính trọng những người đáng kính và chúng ta phải rất khiêm nhường. Mấy ông có kính trọng cha mẹ không?

D: We do, sir.

Ðệ tử: Dạ có.

S: Do you pay respect to people who are older than you or of a higher standing than you?

Sayadaw: Quý vị có kính trọng những người lớn tuổi hoặc có địa vị cao hơn quý vị không?

D: We do pay respect to people who are older than us or are holding a higher position than we do. Even if someone is just one day older or even just half a day older, we pay respect, sir.

Ðệ tử: Dạ, chúng tôi kính trọng những người lơnù tuổi hoặc có địa vị cao hơn chúng tôi. Chúng tôi cũng kính trọng ngay cả những người lớn hơn chúng tôi chỉ 1 ngày hoặc nửa ngày.

S: When do you pay respect to them?

Sayadaw: Khi nào quý vị chào hỏi họ?

D: At night, before we go to bed, we pay respect to the Buddha and at that time we also pay respect to our seniors.

Ðệ tử: Vào buổi tối, trước khi đi ngủ, chúng tôi lễ Phật và vào lúc đó chúng tôi cũng kính lễ những người lớn.

S: What about other times?

Sayadaw: Còn những lúc khác thì sao?

D: At other times we do not pay respect, sir.

Ðệ tử: Dạ, chúng tôi không làm như vậy vào những lúc khác.

S: You say that you pay respect to your seniors after you have paid respect to the Buddha. But do you show respect to those who live with you and to those who are of the same age? If I were to put parcels of money worth $1000 each along the road for anyone to take, would you fellows take one?

Sayadaw: Quý vị nói rằng quý vị lễ phép chào hỏi những người lớn sau khi lễ Phật. Nhưng quý vị có kính trọng những người sống chung với quý vị và người cùng tuổi với quý vị không? Nếu Sư đặt nhiều túi $1000 dọc đường cho ai lượm lấy cũng được, sao quý vị có lấy một túi tiền không?

D: Of course we would, sir.

Ðệ tử: Dạ, dỉ nhiên chúng tôi lấy thôi.

S: And if you found a second, would you take that too?

Sayadaw: Nếu quý vị tìm thấy túi tiền thứ nhì, quý vị có lấy không?

D: Of course we would, sir

Ðệ tử: Dạ, có.

S: And if you found a third bundle of bank notes, would you take that as well?

Sayadaw: Nếu quý vị tìm thấy túi tiền thứ ba, quý vị lấy luôn phải không?

D: We would take it, of course, sir.

Ðệ tử: Dạ, chúng tôi cũng lấy luôn.

S: After having got one, wouldn't you want someone else to have one?

Sayadaw: Sau khi lượm được một túi tiền, quý vị có muốn người khác lượm được tiền không?

D: We wouldn't think that way, sir.

Ðệ tử: Dạ, chúng tôi không nghĩ như vậy.

S: If you happened to be with a friend. Would you let him find one bundle of notes thinking, "I shall pretend not to see that one. After all, I have got one"? Would you let him have one or would you grab them all and run for it?

Sayadaw: Nếu ông cùng đi với một người bạn, ông có để cho bạn tìm lấy túi tiền bằng suy nghĩ,"Tôi làm bộ như không thấy túi tiền đó. Ðàng nào mình cũng lượm được một túi tiền rồi"? Ông có để bạn lượm túi tiền hay là ông chụp lấy túi tiền và bỏ chạy?

D: I would grab all I could get and run for it, sir.

Ðệ tử: Dạ, con sẽ chụp lấy hết tiền rồi bỏ chạy.

S: Yes, yes, you fellows are not very pleasant. When it comes to money, you are unable to give to anyone. But then you say that you are respectful and humble just because you pay respect to the Buddha in the evenings. If you cherish thoughts such as, "Why is he better off than I am? Is his understanding greater than mine?" then your mind is full of pride. If you pay respect to your parents, teachers, to those older, wiser or of higher standing, without pride, then you will live to more than one hundred years. If you show respect for such people, will you get only $1000? Will you get only money?

Sayadaw: Phải rồi, phải rồi, quý vị không dễ thương chút nào. Khi nói đến tiền là quý vị không chịu chia cho ai cả. Nhưng mà quý vị nói quý vị luôn kính trọng và khiêm nhường bởi vì quý vị lễ Phật vào buổi tối. Nếu quý vị ấp ủ trong lòng ý nghĩ như, "Tại sao anh ta khá hơn mình? Sự hiểu biết của anh ta nhiều hơn mình?" thì tâm của quý vị còn đầy dẫy lòng tự hào. Nếu quý vị kính trọng cha mẹ, thầy, cũng như những người lớn tuổi hơn, khôn ngoan hơn hoặc có địa vị hơn, mà không tự hào, thì quý vị sẽ sống hơn 100 tuổi. Nếu quý vị kính trọng những người này, có phải là quý vị chỉ được 1000 đồng? Quý vị chỉ lượm được tiền thôi phải không?

D: It will be more than just money.

Ðệ tử: Dạ nhiều hơn là tiền nữa.

S: Yes, indeed! And though you know what really matters, you wouldn't even give $1000 to someone else, but rather you would run and get it for yourselves. When the Buddha, out of compassion, taught the Dhamma, did everyone understand it?

Sayadaw: Ðúng vậy! Mặc dù quý vị biết điều gì thật sự quan trọng, quý vị không muốn cho ai 1000 đồng, nhưng quý vị chỉ muốn lượm tiền rồi bỏ chạy. Vì lòng thương xót chúng sinh, đức Phật đã dạy Giáo Pháp. Có phải mọi người ai cũng hiểu lời dạy của Phật không?

D: No, sir, not everyone understood it.

Ðệ tử: Dạ, thưa Ngài, không phải ai cũng hiểu.

S: Why is this so?

Sayadaw: Tại sao vậy?

D: Some didn't listen to the Buddha, sir.

Ðệ tử: Dạ, có những người không chịu lắng nghe lời Phật dạy.

S: Only if you take the teachings of the Buddha for yourselves can you attain any of the types of awakening: the full awakening of a Perfect Buddha, the awakening of a Paccekabuddha, the awakening of a chief disciple, of a great disciple of any ordinary arahant disciple.5 If you want to attain one of these types of awakening, you can. Through the teachings of the Buddha you can attain happiness now, a happiness that will stay with you in the future. How long does it take for a paddy seed to sprout?

Sayadaw: Chỉ khi nào chính quý vị tự mình làm theo lời dạy của Ðức Phật, quý vị mới có thể thành đạt: Phật Toàn Giác, Phật Ðộc Giác, sự giác ngộ của một đệ tử trưởng, của một đại đệ tử, hay của một đệ tử A La Hán thường. Thông qua lời dạy của Phật, quý vị có thể hưởng được hạnh phúc ngay bây giờ, cái hạnh phúc sẽ ở lại với quý vị trong tương lai. Một hột lúa cần bao lâu mới nẩy mầm?

D: Only overnight, sir.

Ðệ tử: Dạ, chỉ qua một đêm thôi.

S: It takes only a day for it to sprout. Now, if you keep the seed — a good quality seed, of course — after sprouting and do not plant it, will it grow?

Sayadaw: Chỉ cần một ngày cho hột lúa nẩy mầm. Bây giờ, quý vị giữ hột lúa nẩy mầm -tất nhiên đây phải là hột giống tốt-, nếu quý vị không gieo trồng thì nó có mọc lên không?

D: No, sir, it will not.

Ðệ tử: Dạ thưa không.

S: Even though you have a good quality seed, if you do not plant it, it will not grow. It is just the same with the teachings of the Buddha; only if you accept them will you understand them. If you learn how to live with the awareness of mind and matter arising, what do you achieve?

Sayadaw: Mặc dầu quý vị có một hột giống chất lượng tốt, nếu quý vị không gieo trồng thì nó không mọc lên được. Lời dạy của Phật cũng giống như vậy, chỉ khi nào quý vi chấp nhận (hành theo) thì quý vị mới hiểu lời dạy của Ngài. Nếu quý vị học cách niệm biết sự phát sinh của thân- tâm (sắc- danh), quý vị biết được điều gì?

D: This awareness is called vijja, sir, true understanding.

Ðệ tử: Dạ, niệm biết nầy là vijja, là sự hiểu biết chân chánh.

S: If one lives without the teachings of the Buddha, what do you call that?

Sayadaw: Người không sống theo lời dạy của Phật, quý vị gọi là gì?

D: That is avijja, sir, ignorance

Ðệ tử: Dạ, đó là avijja, vô minh

S: If you live all your life with vijja, understanding of the Buddha Dhamma, then where will you go after death?

Sayadaw: Nếu quý vị sống suốt đời với sự hiểu biết chân chánh về Phật Pháp (vijja), thì sau khi chết quý vị sẽ đi về đâu?

D: To some good existence, sir.

Ðệ tử: Dạ, tới những cảnh giới tốt đẹp.

S: What will happen after a life full of ignorance?

Sayadaw: Ðiều gì sẽ xảy ra sau khi một người cả đời chỉ sống trong vô minh?

D: One will go to the lower realms, sir.

Ðệ tử: Dạ, người đó sẽ xuống những cảnh giới thấp kém.

S: Now, suppose an old man about seventy years old is paying respect to the Buddha. While doing so, he cannot keep his mind focused on the Dhamma, but he allows it to wander here and there. If this old man dies at that moment, where will he go?

Sayadaw: Bây giờ, giả sử một người già 70 tuổi đang lễ Phật. Trong lúc lễ như vậy, ông không chú tâm vào Pháp, nhưng ông để tâm phóng đi chỗ nầy chỗ nọ. Nếu ông cụ nầy chết ngay vào lúc đó, ông sẽ tái sinh nơi nào?

D: He will go to the lower worlds, sir.

Ðệ tử: Ông sẽ đi xuống cảnh giới thấp

S: Really? Think carefully before you answer. He is paying respect to the Buddha and he is meditating. So where will he go if he dies at that moment?

Sayadaw: Thật vậy sao? Quý vị hãy suy nghĩ thật kỹ trước khi trả lời. Ông cụ đang lễ Phật và đang hành thiền. Vậy ông sẽ đi đâu nếu ông chết ngay lúc đó?

D: He will go to the lower worlds, sir.

Ðệ tử: Dạ, ông cụ sẽ đi xuống những cảnh giới thấp.

S: But why?

Sayadaw: Tại sao vậy?

D: Because his mind is wandering all over, sir.

Ðệ tử: Bạch Ngài, bởi vì tâm của ông phóng đi mọi nơi.

S: Yes. What are the qualities arising in the mind of a person living in ignorance?

Sayadaw: Ðúng vậy. Tâm của một người sống trong vô minh có những chất lượng nào?

D: They are greed, aversion, and delusion.

Ðệ tử: Ðó là tham, sân, si.

S: What is greed (lobha)?

Sayadaw: Tham là gì?

D: Greed is to want something, sir.

Ðệ tử: Dạ, tham là ham muốn điều chi.

S: Greed includes any liking, being attracted by something, wanting. One who dies with any liking or wanting in his mind is said to be reborn as a ghost. But what is aversion (dosa)?

Sayadaw: Tham gồm có thích thú, bị lôi cuốn thu hút, ham muốn. Người chết với tâm ham muốn, ham thích sẽ tái sinh làm ngạ quỷ (ma đói). Còn sân là gì?

D: Aversion is enmity, sir

Ðệ tử: Dạ, sân là hận thù.

S: Yes, aversion is the cause of your fighting. Aversion arises because you do not get what you want and what you get you don't want. Dislike is aversion. If you die with dislike in your mind, you are reborn in hell. Delusion (moha) is ignorance about benefits derived from being charitable, being moral and practicing meditation. If you die with delusion in your mind, you will be reborn as an animal. Nobody — no god, no Deva or Brahma — has created body and mind. They are subject to the law of nature, to arisal and dissolution, just as the Buddha taught. If a person dies concentrating on the awareness of mind and matter and knows their arising and dissolution, then, according to the teaching of the Buddha, he will be reborn as a man, Deva or Brahma. If someone is going where he wants to go, does he need to ask others for the way?

Sayadaw: Ðúng vậy, sân là nguyên nhân khiến quý vị đấu tranh với nhau. Tâm sân phát sinh bởi vì quý vị không đạt được những gì quý vị muốn và những gì có được là những gì quý vị không muốn. Nếu chết với tâm bất mãn, quý vị sẽ tái sinh vào địa ngục. Si là không biết gì về những lợi ích phát sinh nhờ bố thí, giữ giới, tham thiền. Nếu chết với tâm si, quý vị sẽ tái sinh làm thú. Không có ai, không có thượng đế, không có chư thiên, không có Phạm thiên tạo ra thân và tâm. Chúng phải chịu sự sanh diệt theo định luật thiên nhiên, như Ðức Phật đã dạy. Nếu một người sắp chết chú tâm vào thân và tâm, thấy được sự sanh diệt của thân và tâm (danh sắc), thì theo lời Phật dạy, người đó sẽ tái sinh làm người, làm chư thiên, làm Phạm thiên. Nếu có người đang đi đến nơi họ muốn đi, người đó có cần hỏi đường người khác không?

D: No, sir.

Ðệ tử: Dạ thưa không.

S: Does one have to ask others, "Do I live with knowledge or in ignorance?"

Sayadaw: Có cần hỏi người khác, "Tôi sống với trí tuệ hay trong vô minh?".

D: No, sir.

Ðệ tử: Dạ thưa không.

S: No. Indeed not. Therefore, work hard to bring the perfections (parami) you have accumulated in the whole of samsara to fruition. Be steadfast in your effort.

Sayadaw: Thực vậy, không cần. Do đó, hãy hết sức cố gắng làm cho Ba-la-mật mà quý vị đã tích lũy trong suốt vòng luân hồi trổ thành quả. Hãy tinh tấn không ngừng.

Act as the wise people of the past did after receiving the teachings directly from the Buddha; they worked for Nibbana. Knowing that you too have been born in a favorable plane of existence, nothing can stop you from working up to the attainment of the paths, fruits and Nibbana.

Hãy hành động như những bậc thiện trí thức thời xưa, sau khi được Ðức Phật trực tiếp chỉ dạy, họ đã thực hành đến mục tiêu Niết-bàn. Nên biết rằng quý vị cũng được sinh vào cảnh giới thuận lợi, không gì có thể ngăn cản quý vị thực hành cho đến khi thành đạt Ðạo, Quả và Niết-bàn.

Practice with strong effort and with steadfastness and make sure that not even a little time is wasted. Advise and urge others to practice also. Strive with happiness in your heart and when you are successful, be truly happy.

Hãy thực hành bằng sự tinh tấn dũng mảnh, bền bỉ, và không để mất chút thì giờ nào. Hãy khuyên và khuyến khích những người khác cùng thực hành. Hãy phấn đấu với tâm vui vẻ và khi quý vị thành công, hãy thật sự hạnh phúc./.

Trích: "The Essential Practice, Dhamma Discourses of Venerable Webu Sayadaw", Roger Bischoff dịch từ tiếng Miến Ðiện sang tiếng Anh, Giác Niệm dịch sang tiếng Việt.