I have heard that:
On one occasion the Blessed One was staying near Campa, on the shore of Gaggara Lake. Then Vajjiya Mahita the householder left Campa in the middle of the day to see the Blessed One, but the thought then occurred to him, "Now is not the right time to see the Blessed One, for he is in seclusion. And it is not the right time to see the monks who develop the mind, for they are in seclusion. What if I were to visit the park of the wanderers of other persuasions?" So he headed to the park of the wanderers of other persuasions.


Như vầy tôi nghe:
Một thời, Thế Tôn trú ở Campà trên bờ ao Gaggarà. Rồi gia chủ Vajjiyamàhita, vào buổi sáng sớm đi ra khỏi Campà, đế yết kiến Thế Tôn. Rồi gia chủ Vajjiyamàhita suy nghĩ : "Nay không phải thời để yết kiến Thế tôn, Thế Tôn đang thiền tịnh. Cũng không phải thời để yết kiến các Tỷ-kheo đang tu tập về ý, các Tỷ-kheo đang tu tập về ý đang thiền tịnh. Vậy hãy đi đến khu vườn Vajjiyamàhita đi đến khu vườn các du sĩ ngoại đạo. Vậy gia chủ Vajjiyamàhita đi đến khu vườn các du sĩ ngoại đạo.

 

Now on that occasion the wanderers of other persuasions had come together in a gathering and were sitting, discussing many kinds of bestial topics,1 making a great noise & racket. They saw Vajjiya Mahita the householder coming from afar, and on seeing him, hushed one another: "Be quiet, good sirs. Don't make any noise. Here comes Vajjiya Mahita the householder, a disciple of the contemplative Gotama. He is one of those disciples of the contemplative Gotama, clad in white, who lives in Savatthi. These people are fond of quietude and speak in praise of quietude. Maybe, if he perceives our group as quiet, he will consider it worth his while to come our way." So the wanderers fell silent.


Lúc bấy giờ, các du sĩ ngoại đạo đang ngồi hội họp đang tụ họp, ồn ào, cao tiếng, lớn tiếng bàn luận những vấn đề phù phiếm. Các du sĩ ngoại đạo ấy thấy gia chủ Vajjiyamàhita từ xa đi đến, khi thấy vậy, liền dặn dò bảo với nhau : "Hãy bớt ồn ào, các Tôn giả, chớ làm ồn, các Tôn giả, gia chủ Vajjiyahita này đang đến, một đệ tử của Sa-môn Gotama, các gia đình mặc áo trắng ở Campà. Gia chủ Vajjiyamàhita là một trong những vị ấy, các vị ấy ưa ít ồn ào, được huấn luyện trong ít ồn ào, tán thán ít ồn ào. Nếu vị ấy thấy hội chúng ít ồn ào, vị ấy có thể nghĩ "Thật bõ công đến thăm ở đây." Rồi các du sĩ ngoại đạo ấy giữ im lặng.

 

Then Vajjiya Mahita the householder went to where the wanderers of other persuasions were staying. On arrival he greeted them courteously. After an exchange of friendly greetings & courtesies, he sat to one side. As he was sitting there, the wanderers said to him:


Rồi gia chủ Vajjiyamàhita đi đến các du sĩ ngoại đạo ấy ; sau khi đến, nói lên với các du sĩ ngoại đạo ấy những lời chào đón hỏi thăm, sau khi nói lên những lời chào đón hỏi thăm thân hữu, liền ngồi xuống một bên. Các du sĩ ngoại đạo ấy nói với gia chủ Vajjiyahita đang ngồi một bên :

 

Is it true, householder, that the contemplative Gotama criticizes all asceticism, that he categorically denounces & disparages all ascetics who live the rough life?


Có đúng sự thật chăng này Gia chủ, sa-môn Gotama chỉ trích mọi khổ hạnh, nhất hướng bài bác, chống đôí mọi khổ hạnh, mọi nếp sống kham khổ ?

 

No, venerable sirs, the Blessed One does not criticize all asceticism, nor does he categorically denounce or disparage all ascetics who live the rough life. The Blessed One criticizes what should be criticized, and praises what should be praised. Criticizing what should be criticized, praising what should be praised, the Blessed One is one who speaks making distinctions, not one who speaks categorically on this matter.


Thưa các tôn giả, Thế Tôn không chỉ trích mọi khổ hạnh, không nhất hướng bài bác chống đối mọi khổ hạnh, mọi nếp sống kham khổ. Thưa các Tôn giả, Thế tôn chỉ trích cái gì đáng chỉ trích, tán thán cái gì đáng tán thán. Thưa các Tôn giả, Thế Tôn chỉ trích cái gì đáng chỉ trích, tán thán cái gì đáng tán thán, như vậy Thế Tôn là người phân tích luận, không phải là người nhất hướng luận (nói một chiều).

 

When this was said, one of the wanderers said to Vajjiya Mahita the householder, "Now wait a minute, householder. This contemplative Gotama whom you praise is a nihilist, one who doesn't declare anything.


Được nói vậy, một du sĩ nói với gia chủ Vajjiyamàhita : "Thôi chờ ở đây, này Gia chủ, Gia chủ tán thán Sa-môn Gotama và Sa-môn Gotama là người hư vô, một người không bao giờ có định nghĩa rõ ràng.

 

I tell you, venerable sirs, that the Blessed One righteously declares that 'This is skillful.' He declares that 'This is unskillful.' Declaring that 'This is skillful' and 'This is unskillful,' he is one who has declared [a teaching]. He is not a nihilist, one who doesn't declare anything.


Ở đây, thưa các tôn giả, tôi nói với các Tôn giả, tôi nói với các Tôn giả đúng pháp : "Đây là thiện, thưa các Tôn giả, Thế Tôn đã định nghĩa. Đây là bất thiện, thưa các Tôn giả, Thế Tôn đã định nghĩa. Đây là thiện, đây là bất thiện, Thế tôn đã định nghĩa. Thế tôn là người có định nghĩa rõ ràng. Thế Tôn không phải là chủ trương hư vô, không phải là người không có định nghĩa rõ ràng".

 

When this was said, the wanderers fell silent, abashed, sitting with their shoulders drooping, their heads down, brooding, at a loss for words. Vajjiya Mahita the householder, perceiving that the wanderers were silent, abashed, sitting with their shoulders drooping, their heads down, brooding, at a loss for words, got up & went to the Blessed One. On arrival, having bowed down to the Blessed One, he sat to one side. As he was sitting there, he told the Blessed One the entirety of his conversation with the wanderers.


Khi được nói vậy, các du sĩ ấy im lặng, hoang mang, thụt vai, cúi đầu, sững sờ, không nói nên lời. Rồi gia chủ Vajjiyamàhita, sau khi biết các du sĩ ngoại đạo ấy im lặng, hoang mang, thụt cai, cúi đầu, sững sờ không nói nên lời, từ chỗ ngồi đứng dậy, đi đến Thế Tôn, sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên. Ngồi xuống một bên, gia chủ Vajjiyamàhita, câu chuyện với các du sĩ ngoại đạo như thế nào, tất cả đều thuật lại cho Thế Tôn rõ.

 

[The Blessed One said:] "Well done, householder. Well done. That is how you should periodically & righteously refute those foolish men.
I don't say that all asceticism is to be pursued,

Nor do I say that all asceticism is not to be pursued.

I don't say that all observances should be observed,

Nor do I day that all observances should not be observed.
I don't say that all exertions are to be pursued,

Nor do I say that all exertions are not to be pursued.

I don't say that all forfeiture should be forfeited,

Nor do I say that all forfeiture should not be forfeited.

I don't say that all release is to be used for release,

Nor do I say that all release is not to be used for release.


Lành thay, lành thay, này Gia chủ, những kẻ ngu si thường thường cần phải được bác bỏ với sự khéo bác bỏ nhờ Chánh pháp.
Này Gia chủ, Ta không nói rằng, tất cả khổ hạnh cần phải hành trì.
Này Gia chủ, Ta cũng không nói rằng, tất cả khổ hạnh không nên hành trì.
Này Gia chủ, Ta không nói rằng tất cả sự chấp trì cần phải được chấp trì.
Này Gia chủ, Ta cũng không nói rằng tất cả sự chấp trì không nên chấp trì.
Này Gia chủ, Ta không nói rằng tất cả sự tinh cần phải tinh cần.
Này Gia chủ, ta cũng không nói rằng, tất cả sự tinh cần không nên tinh cần.
Này Gia chủ, Ta không nói rằng, tất cả sự từ bỏ nên từ bỏ.
Này Gia chủ, Ta cũng không nói rằng tất cả sự từ bỏ không nên từ bỏ.
Này Gia chủ, Ta không nói rằng tất cả sự giải thoát nên giải thoát.
Này Gia chủ, Ta cũng không nói rằng, tất cả sự giải thoát không nên giải thoát.

 

If, when an asceticism is pursued, unskillful qualities grow and skillful qualities wane, then I tell you that that sort of asceticism is not to be pursued.
But if, when an asceticism is pursued, unskillful qualities wane and skillful qualities grow, then I tell you that that sort of asceticism is to be pursued.


Này Gia chủ, phàm hành trì khổ hạnh nào, các pháp bất thiện tăng trưởng, các pháp thiện tổn giảm, khổ hạnh ấy, Ta nói, không nên hành trì.
Nhưng này Gia chủ, phàm hành trì khổ hạnh nào, cá pháp bất thiện tổn giảm, các pháp thiện tăng trưởng, khổ hạnh ấy Ta nói nên hành trì.

 

If, when an observance is observed, unskillful qualities grow and skillful qualities wane, then I tell you that that sort of observance is not to be observed. But if, when an observance is observed, unskillful qualities wane and skillful qualities grow, then I tell you that that sort of observance is to be observed.


Này Gia chủ, phàm chấp trì nào, các pháp bất thiện tăng trưởng, các pháp thiện tổn giảm, chấp trì ấy, Ta nói, không nên chấp hành. Phàm chấp hành chấp trì nào, các pháp bất thiện tổn giảm, các thiện pháp tăng trưởng, thời chấp hành ấy, Ta nói nên chấp trì.

 

If, when an exertion is pursued, unskillful qualities grow and skillful qualities wane, then I tell you that that sort of exertion is not to be pursued. But if, when an exertion is pursued, unskillful qualities wane and skillful qualities grow, then I tell you that that sort of exertion is to be pursued.


Này Gia chủ, phàm tinh cần nào được tinh tấn, các pháp bất thiện tăng trưởng, các pháp tổn giảm, thời tinh cần ấy, Ta nói rằng, không nên tinh tấn. Phàm tinh cần nào được tinh tấn, các pháp bất thiện tổn giảm, các pháp thiện tăng trưởng, thời tinh cần ấy, Ta nói nên tinh tấn.

 

If, when all forfeiture are forfeited, unskillful qualities grow and skillful qualities wane, then I tell you that that sort of all forfeiture are not to be forfeited. But if, when all forfeiture are forfeited, unskillful qualities wane and skillful qualities grow, then I tell you that that sort of all forfeiture are to be forfeited.


Này Gia chủ, phàm từ bỏ tất cả sự từ bỏ nào, các pháp bất thiện tăng trưởng, các pháp thiện tổn giảm, thời tất cả từ bỏ ấy, Ta nói, không nên từ bỏ. Phàm từ bỏ tất cả sự từ bỏ nào, các pháp bất thiện tổn giảm, các pháp thiện tăng trưởng, thời tất cả từ bỏ ấy, Ta nói nên từ bỏ.

 

If, when a release is used for release, unskillful qualities grow and skillful qualities wane, then I tell you that that sort of release is not to be used for release. But if, when a release is used for release, unskillful qualities wane and skillful qualities grow, then I tell you that that sort of release is to be used for release.


Này Gia chủ, phàm giải thoát sự giải thoát nào, các pháp bất thiện tăng trưởng, các thiện pháp tổn giảm, thời giải thoát ấy, Ta nói, không nên giải thoát. Phàm giải thoát giải thoát nào, các pháp bất thiện tổn giảm, các pháp thiện tăng trưởng, thời giải thoát ấy, Ta nói nên giải thoát.

 

When Vajjiya Mahita the householder had been instructed, urged, roused & encouraged by the Blessed One with a talk on Dhamma, he got up from his seat and, having bowed down to the Blessed One, left, keeping the Blessed One on his right side.


Rồi gia chủ Vajjiyamàhita sau khi được Thế Tôn với một pháp thoại thuyết giảng, khích lệ, làm cho phấn khởi, làm cho hoan hỷ, từ chỗ ngồi đứng dậy, đảnh lễ Thế Tôn, thân bên hữu hướng về Ngài rồi ra đi.

 

Not long afterward, the Blessed One addressed the monks: "Monks, even a monk who has long penetrated the Dhamma in this Doctrine & Discipline would do well periodically & righteously to refute the wanderers of other persuasions in just the way Vajjiya Mahita the householder has done.


Rồi Thế Tôn, sau khi gia chủ Vajjiyamàhita ra đi không bao lâu, bảo các Tỷ-kheo : - Phàm Tỷ-kheo nào, đã lâu ngày thấm nhuần trong Pháp và Luật này, vị ấy hãy như vậy. Hãy bài bác các du sĩ ngoại đạo với sự khéo bài bác nhờ Chánh pháp, như gia chủ Vajjiyamàhita đã làm.

 

1. See AN X.69.


 

See also: AN IV.24.