Phổ Nguyệt
* *
*
Thật là một
điều hi hữu và quí giá vô
cùng khi đọc và hiểu được kinh
Sáu Xứ. Từ nguyên thủy, chính Phật
đã giảng rõ ràng cho đệ tử của
Ngài pháp học về nhận xét lục
căn, lục trần và lục thức, và
các kết cấu của nó; đồng thời
nhận định pháp hành một cách lôgíc và
sâu sắc. Chúng ta dù trình
độ nào cũng có thể hiểu được.
Từng bậc, hành giả có thể từng
bước leo lên nấc thang
trí tuệ, vượt khỏi loại trí thức
thường tình, vốn mang nhiều hệ lụy với
dòng lục thức (tâm thức) luôn trôi
chảy từng sát na sanh diệt. Pháp hành một
cách dễ dàng và đơn giản cho tri thức
cũng như thực dụng từ những khái niệm
căn bản Phật Pháp trong kinh.
Thật vậy,
trước hết chúng ta cần hiểu rõ
các đặc tính của Lục Căn, Lục
Trần và Lục Thức, từ đó mới
có thể phát hiện những tri thức thiết
thực cho mọi hành giả khao khát đến
Phật học cũng như pháp hành một
cách cụ thể mà thâm thúy.Theo HT.
Thích Minh Châu dịch phần Tóm lược của
kinh Sáu Xứ: " Thế Tôn nói như sau: -- Sáu nội xứ cần phải
được biết. Sáu ngoại xứ
cần phải được biết. Sáu
thức thân cần phải được biết.
Sáu xúc thân cần phải
được biết. Sáu thọ
thân cần phải được biết. Sáu ái thân cần phải được
biết." Đó
là cốt tủy của kinh.
Tâm Thức cần
phải được biết
Sáu căn: Nhãn, Nhĩ,
Tỉ, Thiệt, Thân, Ý cần phải được
biết, tức là sáu nhân cần
thiết để tạo sự hòa hợp với
sáu trần cần phải biết, là sáu duyên
tức Sắc, Thinh, Hương Vị, Xúc, Pháp
mà khởi lên sáu quả cần phải
biết,tức sáu thức Nhãn
thức, Nhĩ thức, Tĩ thức, Thiệt thức,
Thân thức, Ý thức. Lục thức
còn gọi là Tâm thức. Sự gặp
gở ba pháp của căn, trần, thức là xúc.
Do duyên xúc là thọ. Do duyên thọ
là ái. Khi được nói đến
"Sáu ái thân cần phải được
biết", chính do duyên này được
nói đến như vậy. Đây
là sáu sáu thứ sáu.
Tính
Vô Ngả.
Tự
ngã thì thường hằng, không sanh
không diệt hay không thay đổi. Mắt, Tai, Mũi, Lưỡi, Thân,
Ý có sanh diệt đã được thấy.
Lục căn không phải là tự ngã. Cho
nên lục căn vô ngã. Lục
Trần cũng sanh diệt, nên lục trần vô
ngã. Lục thức cũng sanh diệt,
nên lục thức vô ngã. Nói
khác đi nhân không có thực thể,
duyên cũng vậy, không có thực thể, do
đó quả cũng không có thực thể.
Lục căn, lục trần, lục thức đã
thấy, không có thực thể, tức là
chúng vô ngã. Từ đó,
có thể nói, do sự gặp gở của ba
pháp căn trần thức là xúc; duyên
xúc là thọ; duyên thọ là ái.
Vậy các pháp đều không có
tự ngã. Chủ thể là mắt
là vô ngã, sắc là khách thể cũng
vô ngã, thì nhãn thức hay tâm thức
làm sao có được tự ngã.
Nói chung, chủ thể tức lục
căn là nhân duyên với lục trần
là duyên hay môi trường tiếp xúc mới
khởi sanh lục thức hay tâm thức. Vì lục
căn, lục trần, lục thức,
xúc, thọ, và ái đều có sanh diệt
như đã thấy, nên chúng hay thay đổi,
sai lầm và không có thật thể hay
là không có tự ngã. Vậy
các pháp đều vô ngã.
Đoạn diệt
thân kiến
Các
pháp nhân duyên trên đều sanh diệt
như đã thấy, là vô ngã. Con đường đưa đến sự
tập khởi của thân kiến cho rằng pháp
này là của tôi, pháp này là
tôi, pháp này là tự ngã của
tôi là sai lầm. Sau đây là con
đường đưa đến sự đoạn diệt
của thân kiến. Muốn đoạn diệt
thân kiến cần phải quán pháp này
không phải là của tôi, pháp này
không phải là tôi, quán pháp này
không phải là tự ngã của tôi,
quán thọ không phải là của tôi,
quán thọ không phải là tôi, quán
thọ không phải là tự ngã của
tôi.
Ba độc
tùy miên
Phật đã
nói, Này các Tỷ-kheo, do duyên mắt
và do duyên các sắc, khởi lên nhãn
thức. Sự gặp gỡ của ba
(pháp này) là xúc. Do duyên
xúc, khởi lên lạc thọ, khổ thọ hay bất
khổ bất lạc thọ. Vị ấy do cảm
xúc lạc thọ, mà hoan hỷ, tán
thán, trú ở ái trước. Tham
tùy miên của vị ấy tùy tăng.
Vị ấy do cảm xúc khổ thọ, mà sầu
muộn, than van, than khóc, đập ngực, rơi vào bất tỉnh. Sân
tùy miên của vị ấy tùy tăng.
Vị ấy do cảm xúc bất khổ bất lạc
thọ, mà không như thật biết sự tập
khởi, sự đoạn diệt, vị ngọt, sự
nguy hiểm và sự xuất ly khỏi cảm thọ
ấy, vô minh tùy miên của vị ấy
tùy tăng. Này các Tỷ-kheo, vị ấy
chính do không đoạn tận tham tùy
miên đối với lạc thọ, do không tẩy
trừ sân tùy miên đối với khổ thọ,
do không nhổ lên vô minh tùy miên đối
với bất khổ bất lạc thọ, không
đoạn tận vô minh, không làm cho mình
khởi lên, có thể ngay trong hiện tại
là người chấm dứt đau khổ, sự kiện
như vậy không xảy ra.
Này các Tỷ-kheo,
do duyên tai và do duyên các
tiếng, khởi lên nhĩ thức. Này các Tỷ-kheo,
do duyên mũi và do duyên các hương khởi
lên tỷ thức. Này các Tỷ-kheo, do
duyên lưỡi và do duyên các vị khởi
lên thiệt thức. Này các Tỷ-kheo, do
duyên thân và do duyên các xúc khởi
lên thân thức. Này các Tỷ-kheo, do
duyên ý và do duyên các pháp khởi
lên ý thức. Sự gặp gỡ của
ba (pháp này) là xúc. Do duyên
xúc khởi lên lạc thọ, khổ thọ, hay bất
khổ bất lạc thọ. Vị ấy
do cảm xúc lạc thọ, mà hoan hỷ,
tán thán, trú ở ái trước, tham
tùy miên của vị ấy tùy tăng. Vị
ấy do cảm xúc khổ thọ mà sầu muốn,
than van, than khóc, đập ngực, rơi vào bất
tỉnh; sân tùy miên của vị ấy
tùy tăng. Vị ấy do cảm xúc bất khổ
bất lạc thọ, mà không như thật biết
sự tập khởi, sự đoạn diệt, vị ngọt,
sự nguy hiểm và sự xuất ly khỏi cảm
thọ ấy; vô minh tùy miên của vị ấy
tùy tăng. Này các Tỷ-kheo, vị ấy
chính do không đoạn tận tham tùy
miên đối với lạc thọ, do không tẩy
trừ sân tùy miên đối với khổ thọ,
do không nhổ lên vô minh tùy miên đối
với bất khổ bất lạc thọ, không
đoạn tận vô minh, không làm cho minh khởi
lên, có thể ngay trong hiện tại là
người chấm dứt đau khổ, sự kiện
như vậy không xảy ra.(HT.
Thích Minh Châu Việt dịch}
Đoạn tận
ba độc
Muốn đoạn
tận ba độc, hành giả cần phải biết
quán nhãn thức và nhĩ
thức. Sự gặp gở của ba pháp của
nhãn thức và ba pháp của nhĩ
thức là xúc. Do duyên xúc, khởi
lên lạc thọ, khổ thọ hay bất khổ bất
lạc thọ mà không có quan niệm gì về
khổ hay lạc thọ là đã đoạn tận
ba độc. Như lời Phật dạy, "Vị ấy cảm xúc lạc thọ,
mà không hoan hỷ, tán thán, trú ở
ái trước; tham tùy miên của vị ấy
không tùy tăng. Vị ấy cảm
xúc khổ thọ, mà không sầu muộn,
than van, than khóc, đập ngực, rơi vào bất
tỉnh; sân tùy miên của vị ấy
không tùy tăng. Vị ấy cảm
xúc bất khổ bất lạc thọ, mà
như thật biết sự tập khởi, sự đoạn
diệt, vị ngọt, sự nguy hiểm và sự xuất
ly khỏi cảm thọ ấy; vô minh tùy miên
của vị ấy không tùy tăng. Này
các Tỷ-kheo, vị ấy chính do đoạn tận
tham tùy miên đối với lạc thọ, do tẩy
trừ sân tùy miên đối với khổ thọ,
do nhổ lên vô minh tùy miên đối với
bất khổ bất lạc thọ, đoạn tận
vô minh, làm cho minh khởi lên, có thể
ngay trong hiện tại là người chấm dứt
đau khổ, sự kiện như vậy xảy ra." (HT. Thích Minh Châu Việt dịch)
Giải thoát
Phật giải
rõ ràng pháp giải thoát, "Này các Tỷ-kheo, do thấy vậy,
vị Ða văn Thánh đệ tử yếm ly mắt,
yếm ly các sắc, yếm ly nhãn thức; yếm
ly nhãn xúc, yếm ly thọ, yếm ly ái. Vị
ấy yếm ly tai, yếm ly các tiếng,
yếm ly mũi, yếm ly các hương; yếm ly
lưỡi, yếm ly các vị; yếm ly thân, yếm
ly các xúc; yếm ly ý, yếm ly các
pháp; yếm ly ý thức, yếm ly ý
xúc, yếm ly thọ, yếm ly ái.
Do yếm ly, vị ấy
ly tham. Do ly tham vị ấy giải thoát. Trong sự
giải thoát là sự hiểu biết: "Ta
đã được giải thoát". Và vị
ấy tuệ tri: "Sanh đã tận, Phạm hạnh
đã thành, các việc nên làm
đã làm, không còn trở lui trạng
thái này nữa".
Thế
Tôn thuyết giảng như vậy. Các Tỷ-kheo ấy hoan hỷ
tín thọ lời Thế Tôn dạy. Trong khi sự thuyết giảng này được
nói lên, tâm của sáu mươi Tỷ-kheo
ấy được giải thoát khỏi các lậu
hoặc không có chấp thủ." (HT. Thích Minh Châu Việt dịch)
Giải thóat
là xa lìa mọi sai lầm của các
pháp của tâm thức, không bị xúc thọ
ái ràng buộc."trong sự
giải thoát là sự hiểu biết." Thật
vậy, sự hiểu biết sáng suốt, là tuệ
tri, là cái biết vô thời không, trong
sát na hiện tiền. Khi hành
giả tuệ tri
(biết của Trí) về lục căn, lục
trần, hay lục thức, Tâm thức và
không có thời gian, thì xúc, thọ,
ái không có kẻ hở để khởi
sanh. Như hành giả quán, " tuệ
tri ' Sanh đã tận, Phạm hạnh đã
thành, các việc nên làm đã
làm, không còn trở lui trạng thái
này nữa" thì dòng tâm thức ngừng
chảy (vô thời không), tức là không
suy nghĩ thêm quan niệm , hay tư tưởng
gì về tâm thức đó. Khi
xúc, thọ, ái không khởi sanh trong tâm, thì
đoạn được thân kiến cũng như
chúng không ràng buộc và gây ba độc,
thì lúc ấy được giải thoát khỏi
các lậu hoặc không có chấp thủ.
Kết Luận
Xuyên qua pháp
học về tâm thức mà Phật đã giảng
rõ ràng mọi nhân duyên khởi lên
mà sanh. Dòng tâm thức luôn trôi chảy
theo thời gian mà duyên theo
xúc, thọ, ái gây ra thân kiến, ba độc.
Ba pháp kết thành tâm thức vì
chúng không có tự thể hay vô ngã,
chúng thay đổi luôn, nên chúng dễ bị
nhận thức sai lầm vì duyên xúc thọ
và ái lôi cuốn theo thời gian từng
sát na sanh diệt luôn không ngừng nghỉ. Phật
đã dạy, đoạn diệt thân kiến,
đoạn tận ba độc là pháp hành
để trở nên phạm hạnh, vẫn chưa
đủ mà phải thực hành pháp giải
thoát mới rửa sạch mọi sai lầm của
dòng tâm thức đang trôi chảy làm cho
tâm thức không còn trở lui trạng
thái vẩn đục nữa.
Tham khảo
Kinh Sáu Xứ.
HT. Thích Minh Châu Việt dich, đăng trên
website Trung Tâm Phật Giáo Chùa Việt Nam tại
Houston,
phần Kinh Tạng:
http://www.vnbc.org/TTPG/