BÀN THỜ TỔ TIÊN NGÀY TẾT

Trong gia đình người Việt Nam nào cũng phải có 1 bàn thờ. Tuỳ theo từng nhà, cách trang trí và sắp đặt bàn thờ khác nhau.

Theo T.S Trần Lâm Biền, bàn thờ là nơi tưởng nhớ, là thế giới thu nhỏ của người đã khuất. Hai cây đèn tượng trưng cho mặt trời, mặt trăng, hương là tinh tú.

Ngoài điểm chính này, cách sắp xếp những vật dụng trên bàn thờ đều có ý nghĩa cụ thể.

Hai bát hương để đối xứng, phía sau 2 cây đèn thường có hai cành hoa cúc giấy, với nhiều bông nhỏ bao quanh bông lớn. Cũng có nhà cắm “cành vàng lá ngọc” (một thứ hàng mã) với cầu mong làm ăn được quả vàng, quả bạc, buôn bán lãi gấp 5, gấp 10 lần năm trước… Ở giữa có trục “vũ trụ” là khúc trầm hương dưới dạng khúc khuỷu, vươn lên trong bát hương. Trục này được coi như gạch nối giữa trời và đất, cho âm dương đối đãi đem tới một nguồn hạnh phúc. Nhiều gia đình đặt xen giữa đèn và hương là hai cái đĩa để đặt hoa quả lễ, phía trước bát hương để 1 bát nước trong, coi như nước thiêng. Những nhà giàu có sau bát hương thường đặt đính trầm bằng đồng, trang trí nhiều hình được thiêng liêng hoá như Lân ở đình, tượng trưng cho sự thông minh, sức mạnh để kiểm soát tâm hồn người hành lễ, hồ phủ mang ý nghĩa cầu no đủ, cây trúc biểu hiện tính quân tử.

Ngày tết, cành đào cắm trên bàn thờ có quyền lực trừ ma và mọi xấu xa, màu đỏ chứa đựng sinh khí mạnh. Vì thế, màu đào đỏ thắm là lời cầu nguyện và chúc phúc đầu xuân. Nhiều nhà treo câu đối khảm trai hai bên bàn thờ. Phía trên bàn thờ thường treo 1 tranh dân gian vẽ ngũ quả, chiếc cuốn thư… Có khi là 1 chữ nho (chữ Tân, Phúc, Đức…). Tranh hoa quả để cầu sự no đủ, đồng thời làm sáng ấm ngôi nhà. Hai cây mía đặt ở hai bên bàn thờ là để các cụ chống gậy về với con cháu, dẫn linh hồn tổ tiên từ trên trời về hạ giới. Hai ngọn nến tượng trưng cho hai vầng nhật nguyệt, một nén tâm hương gửi lời cầu khấn đến tổ tiên.

Người Việt không chỉ chú trọng đến cách sắp xếp bàn thờ mà còn cả cách định hướng bàn thờ. Theo Đạo Phật, hướng nam là nơi của bát nhã, tức trí tuệ, hướng của sự sáng tạo, của sinh lực tràn trề, đầy dương khí. Cũng có thể người ta đặt bàn thờ theo hướng Tây vì người ta nghĩ hướng này hợp với sự đối đãi của Âm Dương, sự yên ổn, phát triển, nghĩa là các vị thần được an toạ.

Như các cụ nói: “Có thờ có thiêng, có kiêng có lành”. Thế nên, kể cả cách sắp xếp bàn thờ, cách định hướng hay việc quyết định thờ cái gì… tất cả đều ở tâm hướng thiện. Họ cùng hướng tới mong muốn cuộc sống tốt lành, thịnh vượng muốn bày tỏ sự thành kính của người sống với người đã khuất. Đó là vẻ đẹp văn hoá thấm đẫm nhân văn của con người Việt Nam.

Nam Thái