| |
 |
Siêu Lư Học
Tỳ kheo Giác
Chánh |
|
Lưu ư:
Đọc với phông chữ VU Times
(Viet-Pali Unicode) |
[02]
3- TÂM (CITTA)
I. Định nghĩa: Citta hay Tâm là sự
biết cảnh, nhận thức được đối tượng (biết cảnh gọi là Tâm, bị tâm biết gọi
là cảnh).
Tâm, bản thể chỉ có một là sự biết nhưng phân ra nhiều loại là v́ căn
cứ vào căn và cảnh mà đặt tên riêng cho Tâm. Thí dụ: Như lửa, bản chất chỉ
có 1 là "vật nóng" nhưng v́ tùy theo nhiên liệu mà kêu nên lửa có nhiều
thứ như lửa rơm, lửa củi, lửa dầu, lửa xăng v.v...
II. Phân tích chi pháp: Tâm phân ra có 6 loại:
1- Tâm nhăn thức là cái biết nương nơi nhăn vật (căn) biết được cảnh
sắc.
2- Tâm nhĩ thức là cái biết nương nơi nhĩ vật, biết được cảnh thinh.
3- Tâm tỷ thức là cái biết nương nơi tỷ vật, biết được cảnh khí.
4- Tâm thiệt thức là cái biết nương nơi thiệt vật, biết được cảnh vị.
5- Tâm thân thức là cái biết nương nơi thân vật, biết được cảnh xúc.
4. TÂM NHĂN THỨC (Cakkhuviññāṇaṃ)
I. Định nghĩa: Nhăn thức là cái biết
của mắt chỉ nhận thức cảnh sắc.
II. Phân tích chi pháp: nhăn thức có hai thứ:
1- Nhăn thức quả bất thiện (mắt thấy như cảnh xấu, điêu tàn, nhơ nhớp
v.v...) .
2- Nhăn thức quả thiện (mắt thấy cảnh vật tươi tốt, theo Vi Diệu Pháp
th́ mọi tâm thức không phải sẳn có mà do nhân duyên kết hợp đầy đủ th́
tâm thức mới sanh khởi).
- Có 4 nguyên nhân sanh nhăn thức:
1- Nhăn vật;
2- Cảnh Sắc
3- Ánh sáng;
4- Sự chú ư.
III. Đối chiếu: Tâm nhăn thức đối với:
1) 52 Sở hữu Tâm: có 7 Sở hữu biến hành phối hợp.
2) 3 Tánh: Thuộc tánh vô kư.
3) 4 Giống: Thuộc giống quả.
4) 12 Người: Sanh khởi với 8 người (4 phàm và 4 quả).
5) 31 Cơi: Sanh khởi trong 26 cơi (trừ 4 Vô Sắc và Vô Tưởng).
6) 3 Thời: Sanh thời b́nh nhật.
7) Lộ tâm: Diễn tiến lộ tâm nhăn môn.
8) 5 Thọ: Chỉ có thọ xả.
9) 6 Nhân: Không có.
10) 14 Sự: Làm sự thấy.
11) 6 Môn: Nương nhăn môn.
12) 21 Cảnh: Biết được 8 cảnh (Cảnh sắc, Cảnh Sắc pháp, Cảnh Dục giới,
Cảnh Chơn đế, Cảnh Hiện tại, Cảnh Nội phần, Cảnh Ngoại phần, Cảnh Nội và
Cảnh Ngoại phần).
13) 6 Vật: Nương nhăn vật.
14) 5 Uẩn: Thức uẩn.
15) 12 Xứ: Ư xứ.
16) 18 Giới: Nhăn thức giới.
17) 4 Đế: Khổ đế.
5. TÂM NHĨ THỨC (Sotaviññāṇaṃ)
I. Định nghĩa: Nhĩ thức là sự biết
nương nơi nhĩ vật, nhận thức cảnh thinh.
II. Phân tích chi pháp: nhĩ thức có hai thứ:
1- Nhĩ thức quả bất thiện (tai nghe tiếng xấu như những âm thanh rùng
rợn hoặc những lời nguyền rủa v.v...).
2- Nhĩ thức quả thiện vô nhân (tai nghe tiếng tốt, như những âm thanh
êm dịu hoặc những lời tán thán v.v...).
- Có 4 nguyên nhân sanh nhĩ thức:
1- Nhĩ vật.
2- Cảnh thinh.
3- Có khoảng trống.
4- Có sự chú ư.
III. Đối chiếu: Tâm nhĩ thức đối với:
52 Sở hữu Tâm: Có 7 Sở hữu biến hành phối hợp.
3 Tánh: Thuộc tánh vô kư.
4 Giống: Thuộc giống quả.
12 Người: Sanh khởi với 8 người (4 phàm và 4 quả).
31 Cơi: Sanh khởi trong 26 cơi (trừ 4 Vô Sắc và Vô Tưởng).
3 Thời: Sanh thời b́nh nhật.
Lộ tâm: Diễn tiến lộ tâm nhĩ môn.
5 Thọ: Thọ xả.
6 Nhân: Không có.
14 Sự: Làm sự nghe.
6 Môn: Nương nhĩ môn.
21 Cảnh: Biết được 8 cảnh (Cảnh thinh, Cảnh Sắc pháp, Cảnh Dục giới,
Cảnh Chơn đế, Cảnh Hiện tại, Cảnh Nội phần, Cảnh Ngoại phần, Cảnh Nội và
Cảnh Ngoại phần).
6 Vật: Nương nhĩ vật.
5 Uẩn: Thức uẩn.
12 Xứ: Ư xứ.
18 Giới: Nhĩ thức giới.
4 Đế: Khổ đế.
6. TÂM TỶ THỨC (Ghānaviññāṇaṃ)
I. Định nghĩa: Tâm Tỷ thức là sự biết
nương từ tỷ vật, nhận thức cảnh khí.
II. Phân tích chi pháp: tỷ thức có hai thứ:
1- Tỷ thức quả bất thiện (mũi ngửi mùi tanh hôi khó chịu).
2- Tỷ thức quả thiện vô nhân (mũi ngửi mùi thơm).
- Có 4 nguyên nhân sanh Tỷ thức:
1- Tỷ vật.
2- Cảnh khí.
3- Gió.
4- Sự chú ư.
III. Đối chiếu: Tâm Tỷ thức đối với:
52 Sở hữu Tâm: Có 7 Sở hữu biến hành phối hợp.
3 Tánh: Thuộc tánh vô kư.
4 Giống: Thuộc giống quả.
12 Người: Sanh khởi với 8 người (4 phàm và 4 quả).
31 Cơi: Sanh khởi trong 11 cơi dục giới.
3 Thời: Sanh thời b́nh nhật.
Lộ tâm: Diễn tiến lộ tâm tỷ môn.
5 Thọ: Thọ xả.
6 Nhân: Không có.
14 Sự: Làm sự ngưởi.
6 Môn: Nương tỷ môn.
21 Cảnh: Biết được 8 cảnh (Cảnh Khí, Cảnh Sắc pháp, Cảnh Dục giới, Cảnh
Chơn đế, Cảnh Hiện tại, Cảnh Nội phần, Cảnh Ngoại phần, Cảnh Nội và Cảnh
Ngoại phần).
6 Vật: Nương tỷ vật.
5 Uẩn: Thức uẩn.
12 Xứ: Ư xứ .
8 Giới: Tỷ thức giới.
4 Đế: Khổ đế.
7. TÂM THIỆT THỨC (Jivhāviññāṇaṃ)
I. Định nghĩa: Tâm Thiệt thức là sự
biết nương từ thiệt vật, nhận thức cảnh vị.
II. Phân tích chi pháp: thiệt thức có hai thứ:
1- Thiệt thức quả bất thiện (lưỡi nếm vị cay đắng v.v...).
2- Thiệt thức quả thiện vô nhân (lưỡi nếm vị ngon ngọt).
- Có 4 nguyên nhân sanh thiệt thức:
1- Thần kinh thiệt.
2- Cảnh vị.
3- Nước.
4- Sự chú ư.
III. Đối chiếu: Tâm Thiệt thức đối với:
52 Sở hữu Tâm: Có 7 Sở hữu biến hành phối hợp.
3 Tánh: Thuộc tánh vô kư.
4 Giống: Thuộc giống quả.
12 Người: Sanh khởi với 8 người (4 phàm và 4 quả).
31 Cơi: Sanh khởi trong 11 cơi dục giới.
3 Thời: Sanh thời b́nh nhật.
Lộ tâm: Diễn tiến lộ tâm thiệt môn.
5 Thọ: Thọ xả.
6 Nhân: Không có.
14 Sự: Làm sự nếm.
6 Môn: Nương thiệt môn.
21 Cảnh: Biết được 8 cảnh (Cảnh Vị, Cảnh Sắc pháp, Cảnh Dục giới, Cảnh
Chơn đế, Cảnh Hiện tại, Cảnh Nội phần, Cảnh Ngoại phần, Cảnh Nội và Cảnh
Ngoại phần).
6 Vật: Nương thiệt vật
5 Uẩn: Thức uẩn
12 Xứ: Ư xứ
18 Giới: Thiệt thức giới
4 Đế: Khổ đế
8. TÂM THÂN THỨC (Kāyaviññāṇaṃ)
I. Định nghĩa: Tâm Thân thức tức là sự
biết nương nơi thân vật, nhận thức cảnh xúc.
II. Phân tích chi pháp: Tâm thân thức có hai thứ:
1- Thân thức quả bất thiện vô nhân thọ khổ (thân đau đớn).
2- Thân thức quả thiện vô nhân thọ lạc (thân sung sướng).
- Có 4 nguyên nhân sanh thân thức:
1- Thần kinh thân.
2- Cảnh xúc.
3- Cứng, mềm, nóng, lạnh, di động, căn phồng ra.
4- Sự chú ư.
III. Đối chiếu: Tâm Thân thức đối với:
52 Sở hữu Tâm: Có 7 Sở hữu biến hành phối hợp.
3 Tánh: Thuộc tánh vô kư
4 Giống: Thuộc giống quả
12 Người: Sanh khởi với 8 người (4 phàm và 4 quả)
31 Cơi: Sanh khởi trong 11 cơi dục giới
3 Thời: Sanh thời b́nh nhật
Lộ tâm: Diễn tiến lộ tâm thân môn
5 Thọ: Thọ khổ, thọ lạc
6 Nhân: Không có
14 Sự: Làm sự cảm xúc (va chạm)
6 Môn: Nương thân môn
21 Cảnh: Biết được 8 cảnh (Cảnh Xúc(Đất, Lửa, Gió) Cảnh Sắc pháp, Cảnh
Dục giới, Cảnh Chơn đế, Cảnh Hiện tại, Cảnh Nội phần, Cảnh Ngoại phần,
Cảnh Nội và Cảnh Ngoại phần).
6 Vật: Nương thân vật
5 Uẩn: Thức uẩn
2 Xứ: Ư xứ
18 Giới: Thân thức giới
4 Đế: Khổ đế.
9. TÂM Ư THỨC (Manoviññāṇaṃ)
I. Định nghĩa: Tâm Ư thức là sự biết
của ư, nhận thức được mọi đối tượng. Đối với chúng sanh ở cơi Dục giới và
Sắc giới th́ ư thức phải nương ư vật: (Sắc nghiệp nương trong trái tim)
nhưng ở cơi Vô Sắc Giới th́ ư thức tự khởi lên không cần nương ư vật.
II. Phân tích chi pháp: Ư thức có đến 111 thứ tâm: 8 tâm tham, 2
Tâm Sân, 2 Tâm si, 2 Tâm tiếp thâu, 3 Tâm quan sát, 1 Tâm khai ngũ môn, 1
Tâm khai ư môn, 1 Tâm vi tiếu, 8 Thiện dục giới, 8 Quả dục giới hữu nhân,
8 Duy tác dục giới, 5 Thiện sắc giới, 5 Quả sắc giới, 5 Duy tác sắc giới,
4 Thiện vô sắc giới, 4 Quả vô sắc giới, 4 Duy tác vô sắc giới, 5 tâm sơ
đạo, 5 Tâm nhị đạo, 5 Tâm Tam đạo, 5 Tâm Tứ đạo, 5 Tâm Sơ quả, 5 Tâm Nhị
quả, 5 Tâm Tam quả, 5 Tâm Tứ quả.
- Có 14 nguyên nhân sanh ư thức:
1- Nhớ lại 6 cảnh đă từng gặp.
2- 6 cảnh hiện tại giống cảnh quá khứ.
3- Do sự gặp, đọc, nghe, thấy v.v...
4- 6 cảnh hiện tại trùng hợp với cảnh học, đọc, nghe, thấy.
5- Tin theo lời nói của kẻ khác.
6- Có những sự vật ứ thích.
7- Hồi tưởng nhân quả của lời nói và việc làm.
8- Suy tư về giáo lư cao siêu.
9- Do mănh lực của nghiệp.
10- Do năng lực thần thông của người khác chuyển tâm.
11- Do bộ phận trong thân thể thay đổi (Viparīta).
12- Do sự sai khiến của các thiên nhân.
13- Do tri kiến chính chắn về lư Tứ Đế qua trí văn, trí tư hay trí tu.
14- Do Thánh trí tác động.
10. TÂM THAM (Lobhamūlacitta)
1- Tâm Tham Thọ Hỷ hợp Tà Vô trợ.
2- Tâm Tham Thọ Hỷ hợp Tà Hữu trợ.
3- Tâm Tham Thọ Hỷ ly Tà Vô trợ.
4- Tâm Tham Thọ Hỷ ly Tà Hữu trợ.
5- Tâm Tham Thọ xả hợp tà Vô trợ
6- Tâm Tham Thọ xả hợp tà Hữu trợ
7- Tâm Tham Thọ xả ly tà Vô trợ
8- Tâm Tham Thọ xả ly tà Hữu trợ
Lời chú: Thọ Hỷ là cảm giác vui mừng, Thọ xả là cảm giác vô tư (không
vui không buồn). Tà là sự suy nghĩ sai lầm không đúng với sự thật; Hợp tà
là tương ưng với kiến chấp sai lầm, trái lại là ly tà. Trợ là cách đốc
xúi, nhắc bảo khuyến khích; Tâm khởi lên do suy tư nhiều lần hay có sự đốc
xúi là hữu trợ trái lại là vô trợ.
III. Đối chiếu: Tâm Tham đối với:
1) 52 Sở hữu Tâm: Có 22 Sở hữu phối hợp (13 sở hữu tợ tha, 4 si phần,
3 Tham phần, 2 Hôn phần) (những tâm tham hợp tà trừ ra ngă mạn, những
tâm ly tà th́ trừ ra tà kiến, những tâm tham vô trợ trừ 2 hôn phần).
2) 3 Tánh: Thuộc tánh bất thiện
3) 4 Giống: Thuộc giống bất thiện
4) 12 Người: Sanh khởi với 7 người (trừ 4 đạo và Tứ quả)
5) 31 Cơi: Sanh khởi trong 30 cơi (trừ cơi vô tưởng).
6) 3 Thời: Sanh thời b́nh nhật
7) Lộ tâm: Diễn tiến lộ ư môn và ngũ môn.
8) 5 Thọ: Thọ hỷ và thọ xả
9) 6 Nhân: Có 2 nhân (Tham và Si)
10) 14 Sự: Làm sự đổng tốc
11) 6 Môn: Nương đủ 6 môn
12) 21 Cảnh: Biết được 20 cảnh (trừ Níp-Bàn).
13) 6 Vật: Nương ư vật
14) 5 Uẩn: Thức uẩn
15) 12 Xứ: Ư xứ
16) 18 Giới: Ư thức giới
17) 4 Đế: Khổ đế.
11. TÂM SÂN (Dosamūlacitta)
I. Định nghĩa: Tâm Sân là ḷng bất
b́nh, phẩn nộ, muốn hủy diệt đối tượng.
II. Phân tích chi pháp: Tâm sân có 2 thứ:
1- Tâm sân hợp phấn Vô trợ
2- Tâm sân hợp phấn Hữu trợ
III. Đối chiếu: Tâm sân đối với:
1) 52 Sở hữu Tâm: Có 22 Sở hữu phối hợp (trừ hỷ, tham phần và hoài
nghi)
2) 3 Tánh: Thuộc tánh bất thiện
3) 4 Giống: Thuộc giống bất thiện
4) 12 Người: Sanh khởi với 6 người (trừ 4 đạo, Tam quả và Tứ quả)
5) 31 Cơi: Sanh khởi trong 11 cơi dục giới(4 cỏi khổ và 7 cỏi vui dục
giới).
6) 3 Thời: Sanh thời b́nh nhật
7) Lộ tâm: Diễn tiến lộ ư môn và ngũ môn.
8) 5 Thọ: Thọ ưu
9) 6 Nhân: Có 2 nhân (Sân và Si)
10) 14 Sự: Làm sự đổng tốc
11) 6 Môn: Nương đủ 6 môn
12) 21 Cảnh: Biết được 20 cảnh (trừ Níp-Bàn).
13) 6 Vật: Nương ư vật
14) 5 Uẩn: Thức uẩn
15) 12 Xứ: Ư xứ
16) 18 Giới: Ư thức giới
17) 4 Đế: Khổ đế.
12. TÂM SI (Mohamūlacitta)
I. Định nghĩa: Tâm là loại tâm đen tối
không sáng suốt.
II. Phân tích chi pháp: Tâm si có 2 thứ:
1- Tâm si hoài nghi.
2- Tâm si phóng dật.
Lời chú: Tâm si hoài nghi là tâm phân vân, lưỡng lự, không tin Tam Bảo,
không tin Nghiệp và Quả của Nghiệp. Thí dụ: như người lạc đường đối với
con đường có 3 ngă rẻ.
Tâm phóng dật là tâm giao động không thể đ́nh trụ trong một đề mục bền
lâu.
III. Đối chiếu: Tâm si đối với:
1) 52 Sở hữu Tâm:
A) Tâm si hoài nghi có 15 Sở hữu phối hợp: 10 sở hữu tợ tha (trừ
thắng giải, hỷ, dục) 4 si phần, 1 si hoài nghi.
B) Tâm si phóng dật có 15 sở hữu; 11 sở hữu tợ tha ( trừ hỷ, dục) và 4
si phần.
2) 3 Tánh: Thuộc tánh bất thiện.
3) 4 Giống: Thuộc giống bất thiện .
4) 12 Người:
A) Si hoài nghi: sanh khởi với 4 phàm (trừ 4 Đạo và 4 Quả).
B) Si phóng dật: sanh khởi với 4 phàm và 3 Quả hữu học (trừ 4 Đạo và
Tứ Quả).
5) 31 Cơi: Sanh khởi trong 30 cơi (trừ vô tưởng).
6) 3 Thời: Sanh thời b́nh nhật.
7) Lộ tâm: Diễn tiến lộ ư môn và ngũ môn.
8) 5 Thọ: Thọ xả.
9) 6 Nhân: Có nhân Si.
10) 14 Sự: Làm sự đổng tốc.
11) 6 Môn: Nương đủ 6 môn.
12) 21 Cảnh: Biết được 20 cảnh (trừ Níp-Bàn luôn Đạo Quả).
13) 6 Vật: Nương ư vật.
14) 5 Uẩn: Thức uẩn.
15) 12 Xứ: Ư xứ.
16) 18 Giới: Ư thức giới.
17) 4 Đế: Khổ đế.
13. TÂM TIẾP THÂU (Sampaṭicchanacitta)
I. Định nghĩa: Tâm Tiếp Thâu là trạng
thái tâm lănh nạp đối tượng bên ngoài. Như tiếp thâu cảnh sắc do nhăn thức
nhận biết, tiếp thâu cảnh thinh do nhĩ thức nhận biết, tiếp thâu cảnh khí
do tỷ thức nhận biết, tiếp thâu cảnh vị do thiệt thức nhận biết.
II. Phân tích chi pháp: Tâm tiếp thâu có 2 thứ:
1- Tâm tiếp thâu quả bất thiện vô nhân
2- Tâm tiếp thâu quả thiện vô nhân
III. Đối chiếu: Tâm tiếp thâu đối với:
1) 52 Sở hữu Tâm: 10 Sở hữu tợ tha phối hợp (trừ cần,hỷ, dục).
2) 3 Tánh: Thuộc tánh vô kư.
3) 4 Giống: Thuộc giống quả.
4) 12 Người: Sanh khởi với 8 người: ( 4 phàm, 4 quả).
5) 31 Cơi: Sanh khởi trong 26 cơi ngũ uẩn (trừ vô sắc và vô tưởng).
6) 3 Thời: Sanh thời b́nh nhật.
7) Lộ tâm: Diễn tiến lộ ngũ môn.
8) 5 Thọ: Thọ xả.
9) 6 Nhân: Vô nhân.
10) 14 Sự: Làm sự tiếp thâu.
11) 6 Môn: Nương 5 môn (trừ ư môn).
12) 21 Cảnh: Biết được 13 cảnh: Sắc, Thinh, Khí,Vị, Xúc, Cảnh ngũ, Sắc
pháp, Chơn đế, Dục giới, Hiện tại, Nội phần, Ngoại phần, Nội và Ngoại
phần.
13) 6 Vật: Nương ư vật.
14) 5 Uẩn: Thức uẩn.
15) 12 Xứ: Ư xứ.
16) 18 Giới: Ư thức giới.
17) 4 Đế: Khổ đế.
14. TÂM QUAN SÁT (Santirāṇacitta)
I. Định nghĩa: Tâm quan sát là trạng
thái tâm xem xét t́m hiểu đối tượng bên ngoài đối với cảnh Sắc, Thinh,
Khí, Vị và Xúc không tốt đẹp th́ tâm quan sát quả bất thiện là việc điều
tra các đối tượng nầy nếu cảnh Sắc, Thinh, Khí, Vị và Xúc tốt thường th́
tâm quan sát quả thiện về nhân thọ xả t́m hiểu các đối tượng nầy và nếu
cảnh Sắc, Thinh, Khí, Vị và Xúc rất tốt th́ tâm quan sát quả thiện vô nhân
thọ hỷ làm việc t́m hiểu các đối tượng nầy.
II. Phân tích chi pháp: Tâm quan sát có 3 thứ:
1- Tâm quan sát thọ xả quả bất thiện vô nhân.
2- Tâm quan sát thọ xả quả thiện vô nhân.
3- Tâm quan sát thọ hỷ quả thiện vô nhân.
III. Đối chiếu: Tâm quan sát thọ xả đối với:
1) 52 Sở hữu Tâm:
A) Tâm quan sát thọ xả: có 10 sở hữu tợ tha phối hợp (trừ cần, hỷ,
dục).
B) Tâm quan sát thọ hỷ: có 11 sở hữu tợ tha phối hợp (trừ cần, dục).
2) 3 Tánh: Thuộc tánh vô kư.
3) 4 Giống: Thuộc giống quả.
4) 12 Người: Sanh khởi vớiû 8 người (trừ 4 đạo).
5) 31 Cơi: Sanh khởi trong 26 cỏi (trừ vô sắc và vô tưởng).
6) 3 Thời: quan sát thọ xả đủ 3 thời; quan sát thọ hỷ chỉ có thời b́nh
nhật .
7) Lộ tâm: Diễn tiến lộ ư môn và ngũ môn.
8) 5 Thọ: Thọ hỷ và thọ xả.
9) 6 Nhân: Vô nhân.
10) 14 Sự: Quan sát thọ xả làm 5 sự: (Tục sinh, Hộ kiếp, Tử, Quan sát,
thập di); Quan sát thọ hỷ làm 2 sự: (Thập di và Quan sát).
11) 6 Môn: Nương đủ 6 môn.
12) 21 Cảnh: Biết được 17 cảnh (trừ 4 cảnh: Chế định, Đáo đại, Níp-Bàn
và cảnh Ngoại thời).
13) 6 Vật: Nương ư vật.
14) 5 Uẩn: Thức uẩn.
15) 12 Xứ: Ư xứ.
16) 18 Giới: Ư thức giới.
17) 4 Đế: Khổ đế.
15. TÂM KHAI NGŨ MÔN (Pañcadvārāvajjanacitta)
I. Định nghĩa: Khai ngũ môn là trạng
thái tâm hướng đến cảnh Sắc, Thinh, Khí, Vị và Xúc.
III. Đối chiếu: Tâm khai ngũ môn đối với:
1) 52 Sở hữu Tâm: Có 10 sở hữu tợ tha (trừ cần, hỷ, dục).
2) 3 Tánh: Thuộc tánh vô kư.
3) 4 Giống: Thuộc giống duy tác.
4) 12 Người: Sanh khởi với 8 người (trừ 4 đạo).
5) 31 Cơi: Sanh khởi trong 26 cỏi (trừ vô sắc và vô tưởng).
6) 3 Thời: Sanh thời b́nh nhật.
7) Lộ tâm: Diễn tiến lộ ngũ môn.
8) 5 Thọ: Thọ xả.
9) 6 Nhân: Vô nhân.
10) 14 Sự:Làm sự khai môn.
11) 6 Môn: Nương 5 môn (trừ ư môn).
12) 21 Cảnh: Biết được 13 cảnh: Sắc, Thinh, Khí,Vị, Xúc, Cảnh ngũ, Sắc
pháp, Chơn đế, Dục giới, Hiện tại, Nội phần, Ngoại phần, Nội và Ngoại
phần.
13) 6 Vật: Nương ư vật.
14) 5 Uẩn: Thức uẩn.
15) 12 Xứ: Ư xứ.
16) 18 Giới: Ư thức giới.
17) 4 Đế: Khổ đế.
16. TÂM KHAI Ư MÔN (Manodvārāvajjanacitta)
I. Định nghĩa: Tâm Khai ư môn là trạng
thái tâm hướng đến cảnh Pháp và xác định Cảnh Ngũ.
II. Đối chiếu: Tâm khai ư môn đối với:
1) 52 Sở hữu Tâm: Có 11 sở hữu tợ tha (trừ hỷ, dục).
2) 3 Tánh: Thuộc tánh vô kư.
3) 4 Giống: Thuộc giống duy tác.
4) 12 Người: Sanh khởi vớiû 8 người (trừ 4 đạo).
5) 31 Cơi: Sanh khởi trong 30 cỏi hữu tâm (trừ cơi vô tưởng).
6) 3 Thời: Sanh thời b́nh nhật.
7) Lộ tâm: Diễn tiến lộ ngũ môn và lộ ư.
8) 5 Thọ: Thọ xả.
9) 6 Nhân: Vô nhân.
10) 14 Sự: Khai môn và phân đoán.
11) 6 Môn: Nương đủ 6 môn.
12) 21 Cảnh: Biết 21 cảnh.
13) 6 Vật: Nương ư vật hoặc không.
14) 5 Uẩn: Thức uẩn.
15) 12 Xứ: Ư xứ.
16) 18 Giới: Ư giới.
17) 4 Đế: Khổ đế.
17. TÂM VI TIẾU (Hasituppāda)
I. Định nghĩa: Tâm vi tiếu là trạng
thái tâm làm việc cười của vị A-La-Hán (Thinh văn).
II. Đối chiếu: Tâm vi tiếu đối với:
1) 52 Sở hữu Tâm: Có 12 sở hữu tợ tha phối hợp (trừ dục).
2) 3 Tánh: Thuộc tánh vô kư.
3) 4 Giống: Thuộc giống duy tác.
4) 12 Người: Người Tứ quả.
5) 31 Cơi: Sanh khởi trong 22 cơi vui ngũ uẩn.
6) 3 Thời: Sanh thời b́nh nhật.
7) Lộ tâm: Diễn tiến lộ ngũ và lộ ư.
8) 5 Thọ: Thọ hỷ.
9) 6 Nhân: Vô nhân.
10) 14 Sự: Làm sự đổng tốc.
11) 6 Môn: Nương đủ 6 môn.
12) 21 Cảnh: Biết 17 cảnh (trừ Tục đế, Đáo Đại, Níp-Bàn, ngoại thời).
13) 6 Vật: Nương ư vật.
14) 5 Uẩn: Thức uẩn.
15) 12 Xứ: Ư xứ.
16) 18 Giới: Ư thức giới.
17) 4 Đế: Khổ đế.
18. TÂM THIỆN DỤC GIỚI (Kusala kāmāvacara citta)
I. Định nghĩa: Tâm Thiện dục giới là
nhân lành sanh làm người làm Trời cơi dục, Tâm thiện dục giới c̣n được gọi
là Tâm Đại Thiện, v́ biết được nhiều cảnh, sanh đưỡc nhiều cơi, dị thục
rất nhiều quả.
II. Phân tích chi pháp: Tâm thiện dục giới có tám thứ:
1- Tâm Thiện thọ hỷ hợp trí vô trợ.
2 -Tâm Thiện thọ hỷ hợp trí hữu trợ.
3 - Tâm Thiện thọ hỷ ly trí vô trợ.
4 - Tâm Thiện thọ hỷ ly trí hữu trợ.
5 - Tâm Thiện thọ xả hợp trí vô trợ.
6- Tâm Thiện thọ xả hợp trí hữu trợ.
7 - Tâm Thiện thọ xả ly trí vô trợ.
8 - Tâm Thiện thọ xả ly trí hữu trợ.
Lời chú: Vô trợ là không cần đốc xúi và suy nghĩ nhiều lần, trái
lại là hữu trợ. Có sáng suốt là hợp trí, thiếu sáng suốt là ly trí. Vui
thích là thọ hỷ, thản nhiên là thọ xả.
III. Đối chiếu: Tâm Thiện dục giới đối với:
1) 52 Sở hữu Tâm: Có 38 sở hữu: (13 tợ tha, 25 Tịnh hảo) (những tâm
thọ xả trừ hỷ, những tâm ly trí trừ trí).
2) 3 Tánh: Thuộc tánh thiện.
3) 4 Giống: Thuộc giống thiện.
4) 12 Người: Sanh khởi vớiû 7 người (trừ 4 đạo và Tứ quả).
5) 31 Cơi: Sanh khởi trong 30 cơi (trừ vô tưởng).
6) 3 Thời: Sanh thời b́nh nhật.
7) Lộ tâm: Diễn tiến lộ ngũ và lộ ư.
8) 5 Thọ: Thọ hỷ và thọ xả.
9) 6 Nhân: Tâm hợp trí: 3 nhân. Tâm ly trí trừ nhân vô si).
10) 14 Sự: Làm sự đổng tốc.
11) 6 Môn: Nương đủ 6 môn.
12) 21 Cảnh: Tâm hợp trí biết đủ 21 cảnh.; Tâm ly trí biết 20 cảnh (trừ
Níp-Bàn)
13) 6 Vật: Nương ư vật.
14) 5 Uẩn: Thức uẩn.
15) 12 Xứ: Ư xứ.
16) 18 Giới: Ư thức giới.
17) 4 Đế: Khổ đế.
19. TÂM QUẢ DỤC GIỚI HỮU NHÂN
(Vipāka kāmāvacara citta)
I. Định nghĩa: Tâm quả dục giới hữu
nhân là quả thành tựu của tâm Thiện dục giới.
II. Phân tích chi pháp: Tâm quả dục giới hữu nhân cũng có tám thứ
như Tâm Thiện dục giới.
III. Đối chiếu: Tâm quả dục giới hữu nhân đối với:
1) 52 Sở hữu Tâm: Có 33 sở hữu phối hợp: 13 tợ tha, 20 Tịnh hảo (trừ
giới phần và vô lượng phần).
2) 3 Tánh: Thuộc tánh vô kư.
3) 4 Giống: Thuộc giống quả.
4) 12 Người: Tâm hợp trí: 5 người (Phàm Tam nhân, 4 Thánh quả); Tâm ly
trí: 7 người (3 phàm vui và 4 thánh quả).
5) 31 Cơi: Sanh trong 7 cơi vui dục giới.
6) 3 Thời: Sanh thời b́nh nhật.
7) Lộ tâm: Diễn tiến lộ ngũ và lộ ư.
8) 5 Thọ: Thọ hỷ và thọ xả.
9) 6 Nhân: Tâm hợp trí: 3 nhân; Tâm ly trí: 2 nhân (những tâm ly trí trừ
nhân vô si).
10) 14 Sự: Có 4 sự: sự Tục sinh, Hộ kiếp, thập di và Tử.
11) 6 Môn: Nương đủ 6 môn hoặc không
12) 21 Cảnh: Biết 17 cảnh (trừ chế định, Đáo Đại, Níp-Bàn, Ngoại thời)
13) 6 Vật: Nương ư vật.
14) 5 Uẩn: Thức uẩn.
15) 12 Xứ: Ư xứ.
16) 18 Giới: Ư thức giới.
17) 4 Đế: Khổ đế.
20. TÂM DUY TÁC DỤC GIỚI HỮU NHÂN (Kiriyakāmāvacaracitta)
I. Định nghĩa: Tâm Duy tác dục giới hữu nhân là tâm của vị A La Hán
ở trong cơi dục, hành động giốgn như Thiện mà không phải Thiện, nghĩa là
quả thành tựu của việc làm.
II. Phân tích chi pháp: Tâm Duy tác dục giới hữu nhân cũng có tám
thứ như Tâm Thiện dục giới:
III. Đối chiếu: Tâm Duy tác dục giới hữu nhân đối với:
1) 52 Sở hữu Tâm: Có 35 sở hữu tâm phối hợp (trừ giới phần).
2) 3 Tánh: Thuộc tánh vô kư.
3) 4 Giống: Thuộc giống duy tác.
4) 12 Người: Có 1 người (Người Tứ quả).
5) 31 Cơi: Sanh khởi trong 26 cơi vui hữu tâm.
6) 3 Thời: Sanh thời b́nh nhật.
7) Lộ tâm: Diễn tiến lộ ngũ và lộ ư.
8) 5 Thọ: Thọ hỷ và thọ xả.
9) 6 Nhân: Tâm hợp trí: có 3 nhân (vô tham vô sân, vô si); Tâm ly trí:
có 2 (trừ nhân vô si).
10) 14 Sự: Làm sự đổng tốc.
11) 6 Môn: Nương đủ 6 môn.
12) 21 Cảnh: Tâm hợp trí biết đủ 21 cảnh; Tâm ly trí: biết 20 cảnh (trừ
Níp-Bàn).
13) 6 Vật: Nương ư vật.
14) 5 Uẩn: Thức uẩn.
15) 12 Xứ: Ư xứ.
16) 18 Giới: Ư thức giới.
17) 4 Đế: Khổ đế.
21. TÂM THIỆN SẮC GIỚI (Kusala rūpavacara citta)
I. Định nghĩa: Tâm Thiện sắc giới là
những nhân lành cho quả sanh làm người cơi sắc giới. gọi là Tâm sắc giới
bởi v́ tâm nầy lấy sắc làm đối tượng sẽ sanh về cơi sắc giới và cơi sắc
giới vẫn c̣n h́nh sắc nhưng tế sắc.
II. Phân tích chi pháp: Tâm thiện sắc giới có 5:
1- Tâm Sơ thiền.
2- Tâm Nhị thiền.
3- Tâm Tam thiền.
4- Tâm Tứ thiền .
5- Tâm Ngũ thiền.
III. Đối chiếu: Tâm Thiện sắc giới đối với:
1) 52 Sở hữu Tâm: Có 35 sở hữu phối hợp: (trừ giới phần) (Nhị thiền
trừ tầm, Tam thiền trừ tầm, tứ. Tứ thiền trừ tầm, tứ, hỷ. Ngũ thiền trừ
tầm, tứ, hỷ, lạc).
2) 3 Tánh: Thuộc tánh thiện.
3) 4 Giống: Thuộc giống thiện.
4) 12 Người: Có 5 người (phàm Tam nhân và 4 Quả).
5) 31 Cơi: Sanh trong 22 cơi vui ngũ uẩn.
6) 3 Thời: Sanh thời b́nh nhật.
7) Lộ tâm: Diễn tiến lộ ư môn.
8) 5 Thọ: Thọ hỷ và thọ xả.
9) 6 Nhân: Có 3 nhân thiện.
10) 14 Sự: Làm sự đổng tốc.
11) 6 Môn: Nương ư môn.
12) 21 Cảnh: Biết 4 cảnh: Cảnh Chế định, Cảnh Pháp, Cảnh Ngoại phần,
Cảnh Ngoại thời.
13) 6 Vật: Nương ư vật.
14) 5 Uẩn: Thức uẩn.
15) 12 Xứ: Ư xứ.
16) 18 Giới: Ư thức giới.
17) 4 Đế: Khổ đế.
22. TÂM QUẢ SẮC GIỚI (Vipāka rūpavacara citta)
I. Định nghĩa: Tâm Quả sắc giới là tâm
thành tựu do Tâm Thiện sắc giới tức là tâm làm việc Tục sinh, Hộ kiếp và
Tử của người cơi sắc giới.
II. Phân tích chi pháp: Tâm quả sắc giới cũng có 5 thứ như Tâm
thiện sắc giới:
III. Đối chiếu: Tâm quả sắc giới đối với:
1) 52 Sở hữu Tâm: Có 35 sở hữu phối hợp: 13 Tợ tha, 22 Tịnh hảo (trừ
giới phần) (Tâm quả Nhị thiền không có tầm, Tâm quả Tam thiền không có
tầm, tứ. Tâm quả Tứ thiền không có tầm, tứ, hỷ. Tâm quả Ngũ thiền không
có tầm, tứ, hỷ, lạc và vô lượng phần).
2) 3 Tánh: Thuộc tánh vô kư.
3) 4 Giống: Thuộc giống quả.
4) 12 Người: Sanh khởi với 5 người (phàm Tam nhân và 4 Quả).
5) 31 Cơi: Sanh khởi trong 15 cơi sắc giới hữu tưởng.
6) 3 Thời: Sanh thời Tục sinh, Hộ kiếp, Tử
7) Lộ tâm: Diễn tiến ngoại (v́ chính nó là ư môn).
8) 5 Thọ: Thọ hỷ và thọ xả
9) 6 Nhân: Có 3 nhân thiện (vô tham, vô sân, vô si)..
10) 14 Sự: Làm 3 sự: Tục sinh, Hộ kiếp, Tử
11) 6 Môn: Không nương môn (chính nó là môn).
12) 21 Cảnh: Biết 4 cảnh: Cảnh Chế định, Cảnh Pháp, Cảnh Ngoại phần,
Cảnh Ngoại thời.
13) 6 Vật: Nương ư vật.
14) 5 Uẩn: Tứ danh uẩn.
15) 12 Xứ: Ư xứ và Pháp xứ.
16) 18 Giới: Ư thức giới và pháp giới.
17) 4 Đế: Khổ đế.
23. TÂM DUY TÁC SẮC GIỚI (Kiriya rūpa vacara citta)
I. Định nghĩa: Tâm Duy tác sắc giới là
những tâm của vị A-La-hán luyện thiền sắc giới, cũng giống như tâm thiện
sắc giới.
II. Phân tích chi pháp: Tâm Duy tác sắc giới cũng có 5 thứ như Tâm
thiện sắc giới:
III. Đối chiếu: Tâm Duy tác sắc giới đối với:
1) 52 Sở hữu Tâm: Có 35 sở hữu phối hợp 13 tợ tha, 22 tịnh hảo (trừ
giới phần). Những bậc thiền cao cũng bớt các chi thiền thô, như tâm
Thiện và Quả Sắc giới.
2) 3 Tánh: Thuộc tánh vô kư.
3) 4 Giống: Thuộc giống Duy tác.
4) 12 Người: Sanh khởi với người Tứ Quả).
5) 31 Cơi: Sanh khởi trong 22 cơi vui ngũ uẩn.
6) 3 Thời: Sanh thời b́nh nhật.
7) Lộ tâm: Diễn Diễn tiến lộ ư môn.
8) 5 Thọ: Thọ hỷ và thọ xả.
9) 6 Nhân: Có 3 nhân thiện.
10) 14 Sự: Làm sự đổng tốc.
11) 6 Môn: Nương ư môn
12) 21 Cảnh: Biết 4 cảnh: Cảnh Chế định, Cảnh Pháp, Cảnh Ngoại phần,
Cảnh Ngoại thời.
13) 6 Vật: Nương ư vật.
14) 5 Uẩn: Thức uẩn.
15) 12 Xứ: Ư xứ.
16) 18 Giới: Ư thức giới.
17) 4 Đế: Khổ đế.
24. TÂM THIỆN VÔ SẮC GIỚI (Kusala arūpavacara citta)
I. Định nghĩa: Tâm Thiện vô sắc giới
là những nhân lành cho quả sanh làm người cơi vô sắc giới. gọi là Tâm vô
sắc giới bởi v́ tâm nầy không lấy sắc pháp làm đối tượng sẽ sanh về cơi vô
sắc giới và cơi vô sắc giới không c̣n h́nh sắc dù là tế sắc.
II. Phân tích chi pháp: Tâm Thiện vô sắc giới có 4:
1- Tâm Thiện Không vô biên.
2- Tâm Thiện Thức vô biên.
3- Tâm Thiện vô sở hữu.
4- Tâm Thiện Phi tưởng phi phi tưởng.
III. Đối chiếu: Tâm Thiện vô sắc giới đối với:
1) 52 Sở hữu Tâm: Có 30 sở hữu phối hợp: 10 sở hữu tợ tha, (trừ tầm,
tứ, hỷ), 20 sở hữu tịnh hảo (trừ giới phần, vô lượng phần).
2) 3 Tánh: Thuộc tánh thiện.
3) 4 Giống: Thuộc giống quả.
4) 12 Người: Sanh khởi với 4 người: (phàm Tam nhân và 3 Quả hữu học).
5) 31 Cơi:
- Tâm thiện không vô biên Sanh khởi được 22 cơi vui ngũ uẩn và cơi
không vô biên.
- Tâm Thiện thức vô biên sanh khởi được 24 cơi vui ngũ uẩn, cơi không
vô biên và Thức vô biên.
- Tâm Thiện vô sở hữu sanh khởi được 25 cơi là: 22 cơi vui ngũ uẩn,
cơi không vô biên, Thức vô biên và Vô sở hữu.
- Tâm Thiện phi tưởng phi phi tưởng sanh khởi được 26 cơi là 22 cỗi
vui ngủ uẩn và 4 cơi Vô sắc.
6) 3 Thời: Sanh thời b́nh nhật
7) Lộ tâm: Nương ư môn.
8) 5 Thọ: Thọ xả.
9) 6 Nhân: Có 3 nhân thiện.
10) 14 Sự: Làm sự đổng tốc.
11) 6 Môn: Nương ư môn.
12) 21 Cảnh:
- Tâm Không vô biên biết 4 cảnh: Cảnh Chế định, Cảnh Pháp, Cảnh
Ngoại phần, Cảnh Ngoại thời.
- Tâm Thiện Thức vô biên và phi tưởng phi phi tưởng biết 6 cảnh, Cảnh
Pháp, Cành Danh pháp, Cảnh Chơn đế, Cảnh Đáo đại, Cảnh Quá khứ, Cảnh
Nội phần.
- Tâm Vô sở hữu biết 3 cảnh: Cảnh Pháp, Cảnh Tục đế, và Cảnh ngoại
thời.
13) 6 Vật: Nương ư vật.
14) 5 Uẩn: Thức uẩn.
15) 12 Xứ: Ư xứ.
16) 18 Giới: Ư thức giới.
17) 4 Đế: Khổ đế.
25. TÂM QUẢ VÔ SẮC GIỚI (Vipāka arūpavacara citta)
I. Định nghĩa: Tâm Quả vô sắc giới là
tâm làm việc Tục sinh, Hộ kiếp, Tử của người Vô sắc tức là quả thành tựu
của Tâm Thiện vô sắc.
II. Phân tích chi pháp: Tâm Quả vô sắc giới cũng có 4 thứ như Tâm
thiện vô sắc giới:
III. Đối chiếu: Tâm Quả vô sắc giới đối với:
1) 52 Sở hữu Tâm: Có 30 sở hữu phối hợp: 10 sở hữu tợ tha, (trừ tầm,
tứ, hỷ), 20 sở hữu Tịnh hảo (trừ giới phần và vô lượng phần).
2) 3 Tánh: Thuộc tánh vô kư.
3) 4 Giống: Thuộc giống Quả.
4) 12 Người: Sanh khởi với 5 người (phàm Tam nhân, 4 Thánh Quả).
5) 31 Cơi: Sanh khởi tùy theo cơi nào th́ tâm quả của cơi đó.
6) 3 Thời: Sanh đủ 3 thời (Tục sinh, B́nh nhật và Tử).
7) Lộ tâm: Ngoại lộ.
8) 5 Thọ: Thọ xả.
9) 6 Nhân: Có 3 nhân thiện.
10) 14 Sự: Làm 3 việc (Tục sinh, Hộ kiếp và Tử)
11) 6 Môn: Ngoại môn.
12) 21 Cảnh:
- Tâm Quả Không vô biên biết 4 cảnh: Cảnh Chế định, Cảnh Pháp, Cảnh
Ngoại phần, Cảnh Ngoại thời.
- Tâm Quả vô sở hữu biết 3 cảnh: Cảnh Pháp, Cảnh Chế định, Cảnh Ngoại
thời.
- Tâm Quă Thức vô biên và phi tưởng phi phi tưởng biết 6 cảnh: Cảnh
Pháp, Cảnh Danh pháp, Cảnh Chơn đế, Cảnh Đáo đại, Cảnh Quá khứ, Cảnh
Nội phần.
13) 6 Vật: Không có.
14) 5 Uẩn: Thức uẩn.
15) 12 Xứ: Ư xứ.
16) 18 Giới: Ư thức giới.
17) 4 Đế: Khổ đế.
26. TÂM DUY TÁC VÔ SẮC GIỚI (Kiriya arūpacitta)
I. Định nghĩa: Tâm Duy tác vô sắc giới
là tâm của vị A-La-hán tu thiền vô sắc cũng có 4 thứ như tâm thiện vô sắc
và đối với 17 phần pháp cũng giống như Tâm Thiện vô sắc, chỉ khác là đối
với 3 tánh thuộc về Tánh vô kư, đối với 12 người chỉ có bậc Tứ Quả.
27. TÂM SƠ ĐẠO (Sotāpattimaggacitta)
I. Định nghĩa: Tâm sơ đạo là tâm thấy
rơ Níp-Bàn và diệt trừ phiền năo lần đầu tiên. Sở dĩ có một hoặc năm là do
khác nhau ở tŕnh độ của vị đắc sơ đạo có thiền hoặc không tức là tâm đạo
tính theo 5 bậc thiền như Sơ đạo Sơ thiền, Sơ đạo Nhị Thiền, Sơ đạo Tam
thiền, Sơ đạo Tứ thiền và Sơ đạo ngũ thiền. Đồng một tên Sơ đạo v́ đứng
trên phương diện sát trừ phiền năo, dù tâm Sơ đạo của bậc thiền nào cũng
sát trừ 3 phiền năo (thân kiến, hoài nghi, giới cấm thủ) nhưng xét về
phương diện thiền Sơ thiền có đủ 5 chi, Nhị thiền có 4 chi, Tam thiền có 3
chi, Tứ thiền có 2 chi và ngũ thiền cũng có 2 chi nhưng xả và định thay v́
Tứ thiền lạc và định.
II. Phân tích chi pháp: Tâm sơ đạo có 5:
1- Sơ đạo Sơ thiền
2- Sơ đạo Nhị thiền
3- Sơ đạo Tam thiền
4- Sơ đạo Tứ thiền
5- Sơ đạo Ngũ thiền
III. Đối chiếu: 5 Tâm Sơ đạo đối với:
1) 52 Sở hữu Tâm: Có 36 sở hữu phối hợp: 13 sở hữu tợ tha, 23 sở hữu
Tịnh hảo (trừ vô lượng phần).
2) 3 Tánh: Thuộc tánh thiện.
3) 4 Giống: Thuộc giống thiện.
4) 12 Người: Sanh khởi với người đạo.
5) 31 Cơi: Sanh khởi trong 17 cơi phàm vui ngũ uẩn.
6) 3 Thời: Sanh thời b́nh nhật.
7) Lộ tâm: Nương lộ ư.
8) 5 Thọ: Thọ xả và thọ hỷ.
9) 6 Nhân: Có 3 nhân thiện.
10) 14 Sự: Làm sự đổng tốc.
11) 6 Môn: Nương ư môn.
12) 21 Cảnh: Biết 6 cảnh: Cảnh Pháp, Cảnh Danh pháp, Cảnh Chơn đế, Cảnh
Níp-Bàn, Cảnh ngoại thời, Cảnh Ngoại phần.
13) 6 Vật: Nương ư vật.
14) 5 Uẩn: Thức uẩn.
15) 12 Xứ: Ư xứ.
16) 18 Giới: Ư thức giới.
17) 4 Đế: Ngoại đế (trừ khổ, Tập, Diệt, Đạo).
28. TÂM NHỊ ĐẠO (Sakadāgāmicitta)
I. Định nghĩa: Tâm Nhị đạo là tâm sát
trừ phiền năo và thấy rơ Níp-Bàn lần thứ 2. Tâm Nhị đạo chỉ làm giăm nhẹ
thêm 2 phiền năo là dục ái và sân.
II. Phân tích chi pháp: Tâm nhị đạo cũng có 5 thứ như sau:
1- Nhị đạo Sơ thiền
2- Nhị đạo Nhị thiền
3- Nhị đạo Tam thiền
4- Nhị đạo Tứ thiền
5- Nhị đạo Ngũ thiền
III. Đối chiếu: Tâm nhị đạo đối với:
1) 52 Sở hữu Tâm: Có 36 sở hữu phối hợp: 13 sở hữu tợ tha, 23 sở hữu
Tịnh hảo (trừ vô lượng phần).
2) 3 Tánh: Thuộc tánh thiện.
3) 4 Giống: Thuộc giống thiện.
4) 12 Người: Sanh khởi với người nhị đạo.
5) 31 Cơi: Sanh khởi trong 21 cơi phàm vui hữu tâm.
6) 3 Thời: Sanh thời b́nh nhật
7) Lộ tâm: Nương lộ ư môn.
8) 5 Thọ: Thọ xả và thọ hỷ
9) 6 Nhân: Có 3 nhân thiện
10) 14 Sự: Làm sự đổng tốc
11) 6 Môn: Nương ư môn
12) 21 Cảnh: Biết 6 cảnh: Cảnh Pháp, Cảnh Danh pháp, Cảnh Chơn đế, Cảnh
Níp-Bàn, Cảnh ngoại thời, Cảnh Ngoại phần.
13) 6 Vật: Nương ư vật
14) 5 Uẩn: Thức uẩn..
15) 12 Xứ: Ư xứ.
16) 18 Giới: Ư thức giới.
17) 4 Đế: Ngoại đế (trừ khổ, Tập, Diệt, Đạo).
29. TÂM TAM ĐẠO (Anāgāmimaggacitta)
I. Định nghĩa: Tâm Tam đạo là tâm sát
trừ phiền năo và thấy rơ Níp-Bàn lần thứ 3. Tâm Tam đạo sát tuyệt dục ái
và sân.
II. Phân tích chi pháp: Tâm Tam đạo cũng có 5 thứ như sau:
1- Tâm Tam đạo Sơ thiền.
2- Tâm Tam đạo Nhị thiền.
3- Tâm Tam đạo Tam thiền.
4- Tâm Tam đạo Tứ thiền.
5- Tâm Tam đạo Ngũ thiền.
III. Đối chiếu: Tâm Tam đạo đối với:
1) 52 Sở hữu Tâm: Có 36 sở hữu phối hợp: 13 sở hữu tợ tha, 23 sở hữu
Tịnh hảo (trừ vô lượng phần).
2) 3 Tánh: Thuộc tánh thiện.
3) 4 Giống: Thuộc giống thiện.
4) 12 Người: Sanh khởi với người tam đạo.
5) 31 Cơi: Sanh khởi trong 21 cơi phàm vui hữu tâm.
6) 3 Thời: Sanh thời b́nh nhật
7) Lộ tâm: Nương lộ ư môn.
8) 5 Thọ: Thọ xả và thọ hỷ
9) 6 Nhân: Có 3 nhân thiện
10) 14 Sự: Làm sự đổng tốc
11) 6 Môn: Nương ư môn
12) 21 Cảnh: Biết 6 cảnh: Cảnh Pháp, Cảnh Danh pháp, Cảnh Chơn đế, Cảnh
Níp-Bàn, Cảnh ngoại thời, Cảnh Ngoại phần.
13) 6 Vật: Nương ư vật.
14) 5 Uẩn: Thức uẩn.
15) 12 Xứ: Ư xứ.
16) 18 Giới: Ư thức giới.
17) 4 Đế: Ngoại đế (trừ khổ, Tập, Diệt, Đạo).
30. TÂM TỨ ĐẠO (Arahattamaggacitta)
I. Định nghĩa: Tâm Tứ đạo là tâm sát
trừ phiền năo và thấy rơ Níp-Bàn lần thứ thứ tư. Tứ đạo sát tuyệt 5 phiền
năo sau cùng là Sắc ái, ngă mạn Phóng dật và Vô minh.
II. Phân tích chi pháp: Tâm Tứ đạo cũng có 5 thứ như sau:
1- Tứ đạo Sơ thiền.
2- Tứ đạo Nhị thiền.
3- Tứ đạo Tam thiền.
4- Tứ đạo Tứ thiền.
5- Tứ đạo Ngũ thiền.
III. Đối chiếu: TâmTứ đạo đối với:
1) 52 Sở hữu Tâm: Có 36 sở hữu phối hợp: 13 sở hữu tợ tha, 23 sở hữu
Tịnh hảo (trừ vô lượng phần).
2) 3 Tánh: Thuộc tánh thiện.
3) 4 Giống: Thuộc giống thiện.
4) 12 Người: Sanh khởi với người Tứ đạo.
5) 31 Cơi: Sanh khởi trong 26 cơi vui hữu tâm.
6) 3 Thời: Sanh thời b́nh nhật.
7) Lộ tâm: Nương lộ ư môn.
8) 5 Thọ: Thọ xả và thọ hỷ.
9) 6 Nhân: Có 3 nhân thiện.
10) 14 Sự: Làm sự đổng tốc.
11) 6 Môn: Nương ư môn.
12) 21 Cảnh: Biết 6 cảnh: Cảnh Pháp, Cảnh Danh pháp, Cảnh Chơn đế, Cảnh
Níp-Bàn, Cảnh ngoại thời, Cảnh Ngoại phần.
13) 6 Vật: Nương ư vật.
14) 5 Uẩn: Thức uẩn.
15) 12 Xứ: Ư xứ.
16) 18 Giới: Ư thức giới.
17) 4 Đế: Ngoại đế (trừ khổ, Tập, Diệt, Đạo).
31. TÂM SƠ QUẢ (Sotāpattiphalacitta)
I. Định nghĩa: Tâm Sơ quả là quả của
sơ đạo, cũng gọi là quả thất lai, v́ người chứng quả nầy nếu c̣n tái sanh
lại cơi dục giới không quá 7 lần.
II. Phân tích chi pháp: Tâm Sơ quả cũng có 5 thứ như sau:
1- Sơ quả Sơ thiền.
2- Sơ quả Nhị thiền.
3- Sơ quả Tam thiền.
4- Sơ quả Tứ thiền.
5- Sơ quả Ngũ thiền.
III. Đối chiếu: Tâm Sơ quả đối với:
1) 52 Sở hữu Tâm: Có 36 sở hữu phối hợp: 13 sở hữu tợ tha, 23 sở hữu
Tịnh hảo (trừ vô lượng phần).
2) 3 Tánh: Thuộc tánh vô kư.
3) 4 Giống: Thuộc giống quả.
4) 12 Người: Sanh khởi với người Sơ quả.
5) 31 Cơi: Sanh khởi trong 21 cơi phàm vui hữu tâm.
6) 3 Thời: Sanh thời b́nh nhật.
7) Lộ tâm: Nương lộ ư môn.
8) 5 Thọ: Thọ xả và thọ hỷ.
9) 6 Nhân: Có 3 nhân thiện.
10) 14 Sự: Làm sự đổng tốc.
11) 6 Môn: Nương ư môn.
12) 21 Cảnh: Biết 6 cảnh: Cảnh Pháp, Cảnh Danh pháp, Cảnh Chơn đế, Cảnh
Níp-Bàn, Cảnh ngoại thời, Cảnh Ngoại phần.
13) 6 Vật: Nương ư vật.
14) 5 Uẩn: Thức uẩn.
15) 12 Xứ: Ư xứ.
16) 18 Giới: Ư thức giới.
17) 4 Đế: Ngoại đế (trừ khổ, Tập, Diệt, Đạo).
32. TÂM NHỊ QUẢ (Sakadāgāmiphalacitta)
I. Định nghĩa: Tâm Nhị quả là quả của
Nhị đạo, người chứng quả nầy c̣n phải tái sanh lại cơi dục giới cũng chỉ
một lần nên gọi là nhứt lai.
II. Phân tích chi pháp: Tâm Nhị quả cũng có 5 thứ như sau:
1- Nhị quả Sơ thiền.
2- Nhị quả Nhị thiền.
3- Nhị quả Tam thiền.
4- Nhị quả Tứ thiền.
5- Nhị quả Ngũ thiền.
III. Đối chiếu: Tâm Nhị quả đối với:
1) 52 Sở hữu Tâm: Có 36 sở hữu phối hợp: 13 sở hữu tợ tha, 23 sở hữu
Tịnh hảo (trừ vô lượng phần).
2) 3 Tánh: Thuộc tánh vô kư.
3) 4 Giống: Thuộc giống quả.
4) 12 Người: Sanh khởi với người Nhị quả.
5) 31 Cơi: Sanh khởi trong 21 cơi phàm vui hữu tâm.
6) 3 Thời: Sanh thời b́nh nhật.
7) Lộ tâm: Nương lộ ư môn.
8) 5 Thọ: Thọ xả và thọ hỷ.
9) 6 Nhân: Có 3 nhân thiện.
10) 14 Sự: Làm sự đổng tốc.
11) 6 Môn: Nương ư môn.
12) 21 Cảnh: Biết 6 cảnh: Cảnh Pháp, Cảnh Danh pháp, Cảnh Chơn đế, Cảnh
Níp-Bàn, Cảnh ngoại thời, Cảnh Ngoại phần.
13) 6 Vật: Nương ư vật.
14) 5 Uẩn: Thức uẩn.
15) 12 Xứ: Ư xứ.
16) 18 Giới: Ư thức giới.
17) 4 Đế: Ngoại đế.
33. TÂM TAM QUẢ (Anāgāmiphalacitta)
I. Định nghĩa: Tâm Tam quả là quả của
Tam đạo, cũng gọi là quả bất lai, người chứng quả nầy không c̣n tái sanh
lại cơi dục giới.
II. Phân tích chi pháp: Tâm Tam quả cũng có 5 thứ như sau:
1- Tam quả Sơ thiền.
2-Tam quả Nhị thiền.
3- Tam quả Tam thiền.
4- Tam quả Tứ thiền.
5- Tam quả Ngũ thiền.
III. Đối chiếu: Tâm Tam quả đối với:
1) 52 Sở hữu Tâm: Có 36 sở hữu phối hợp: 13 sở hữu tợ tha, 23 sở hữu
Tịnh hảo (trừ vô lượng phần).
2) 3 Tánh: Thuộc tánh vô kư.
3) 4 Giống: Thuộc giống quả.
4) 12 Người: Sanh khởi với người Tam quả.
5) 31 Cơi: Sanh khởi trong 26 cơi vui hữu tâm.
6) 3 Thời: Sanh thời b́nh nhật.
7) Lộ tâm: Nương lộ ư môn.
8) 5 Thọ: Thọ xả và thọ hỷ
9) 6 Nhân: Có 3 nhân thiện
10) 14 Sự: Làm sự đổng tốc
11) 6 Môn: Nương ư môn
12) 21 Cảnh: Biết 6 cảnh: Cảnh Pháp, Cảnh Danh pháp, Cảnh Chơn đế, Cảnh
Níp-Bàn, Cảnh ngoại thời, Cảnh Ngoại phần.
13) 6 Vật: Nương ư vật.
14) 5 Uẩn: Thức uẩn.
15) 12 Xứ: Ư xứ.
16) 18 Giới: Ư thức giới.
17) 4 Đế: Ngoại đế.
34. TÂM TỨ QUẢ (Arahattaphalacitta)
I. Định nghĩa: Tâm Tứ quả là quả của
Tứ đạo, cũng gọi là quả vô sanh v́ không c̣n tái sanh.
II. Phân tích chi pháp: Tâm Tứ quả cũng có 5 thứ như sau:
1- Tứ quả Sơ thiền.
2- Tứ quả Nhị thiền.
3- Tứ quả Tam thiền.
4- Tứ quả Tứ thiền.
5- Tứ quả Ngũ thiền.
III. Đối chiếu: Tâm Tứ quả đối với:
1) 52 Sở hữu Tâm: Có 36 sở hữu phối hợp: 13 sở hữu tợ tha, 23 sở hữu
Tịnh hảo (trừ vô lượng phần).
2) 3 Tánh: Thuộc tánh vô kư.
3) 4 Giống: Thuộc giống quả.
4) 12 Người: Sanh khởi với người Tứ quả.
5) 31 Cơi: Sanh khởi trong 26 cơi vui hữu tâm.
6) 3 Thời: Sanh thời b́nh nhật.
7) Lộ tâm: Nương lộ ư môn.
8) 5 Thọ: Thọ xả và thọ hỷ
9) 6 Nhân: Có 3 nhân thiện
10) 14 Sự: Làm sự đổng tốc
11) 6 Môn: Nương ư môn
12) 21 Cảnh: Biết 6 cảnh: Cảnh Pháp, Cảnh Danh pháp, Cảnh Chơn đế, Cảnh
Níp-Bàn, Cảnh ngoại thời, Cảnh Ngoại phần.
13) 6 Vật: Nương ư vật.
14) 5 Uẩn: Thức uẩn.
15) 12 Xứ: Ư xứ.
16) 18 Giới: Ư thức giới.
17) 4 Đế: Ngoại đế.
-ooOoo-
Đầu
trang | 00 | 01 |
02 |
03 |
04 |
05 |
06 |
07 |
08 |
09
|