Câu hỏi ngày 27 tháng 05, 2005 tại rơom Diễn Đàn Phật Giáo Nguyên Thủy

Chanh_Niem: Kính thưa Sư Trăng Tà, con xin Sư nói lại Pháp đối trị với triền cái trạo hối.

TT Chánh Minh: Pháp đối trị với triền cái trạo hối. Trạo hối gồm có hai danh từ: thứ nhất là trạo và thứ hai là hối, tức là trạo cử do một danh từ tục ngữ ám chỉ sự phóng dật, tâm hoang mang phóng dật. Co`n hối là tiếc rẻ một việc thiện mà mi`nh không làm hoặc là mi`nh cảm thấy áy náy hoặc khó chịu cho một việc thiện, việc bất thiện mà mi`nh đã làm, tức là phóng dật là tâm miên mang suy nghĩ từ cảnh này qua cảnh kia, nó cũng giống như ngọn lửa để trước gió leo lét bên đây ngã bên kia nó trao bên nọ v.v…

Hối hận là mi`nh ăn năn một việc ác đã làm hoặc là tiếc rẻ băng khoăn một việc thiện đã không làm, cả hai trường hợp này được gọi là hối hận. Như vậy pháp đối trị của trạo tức là phóng dật là mi`nh ti`m một đề mục nào đó để mà định tâm lại. Cũng giống như khi con trâu đi ăn lang, đi ăn chỗ này chỗ kia, thi` người giữ trâu khéo léo có một cái cọc cột dây trong mũi trâu rồi buột trong cái cọc đó, thi` dù con trâu đi đâu chăng nữa thi` cũng chỉ chung quanh đó và cũng phải trở về cọc đó, nó không phải đi xa nữa, chứ không thi` nó đi qua ruộng của người khác và ăn cỏ của ruộng khác và mang hại tới cho người chủ.

Như thế nào cũng vậy, khi muốn đối trị với phóng dật thi` chúng ta phải có đề mục để chúng ta ghi nhận đề mục về thiền chỉ cũng được hoặc thiền quán cũng được, cũng giống như cái cọc, tâm mi`nh có lang thang chút xíu rồi mi`nh chợt nhớ đến đề mục đó thi` quay trở lại, nếu mà ở trong đề mục đó càng lâu thi` càng tốt, đây là cách đối trị với sự phóng dật.

Đối trị với sự hối hận là chúng ta biết việc chúng ta đã làm thi` nguyện với tâm là đừng làm việc ác nữa. Việc thiện đã lỡ bỏ qua không làm, biết được điều thiện đó thi` hướng tâm tới những việc thiện chúng ta đã làm, bởi vi` những việc ác đã làm rồi, có hối hận, có ăn năn có ray rứt chăng nữa thi` cũng đã làm rồi dù có ăn năn có khóc lóc thi` nó cũng không trở lại như cũ. Ngay trong việc thiện cũng vậy, đã bỏ qua rồi nếu co`n than van khóc lóc hối tiếc, ưu tư sầu muộn chăng nữa thi` việc thiện đó cũng không trở lại nữa, mà tất cả chỉ làm cho tâm trở nên khó chịu bẩn trật ray rứt, những điều đó là những trạng thái bất thiện. Hiểu biết như vậy thi` những việc ác mà đã làm thi` nguyện từ nay sẽ không làm nữa, việc thiện đã bỏ qua và biết thi` sau này nguyện với lo`ng mi`nh sau này gặp lại việc thiện đó sẽ làm vi` đã có chủ y’ trước, cũng như việc ác mà đã có chủ y’ trước là từ bỏ không làm. Đó là hai phương pháp đối trị với trạo hối, xin trả lời cho huynh Chánh Niệm là như vậy.