Thuở
nọ có một người đoàn trưởng của một
đoàn người đi buôn.
Ông đến từ miền quê ra tỉnh
để bán hàng. Đoàn
người của ông thường có ít nhất 500 xe ḅ chở hàng.
Trong một
chuyến đi đoàn của ông phải đi qua một
khu rừng già. Trước khi vào đến khu rừng già, ông tụ
tập tất cả đoàn người lại. Ông lên tiếng dặn ḍ rằng:
"Này
các bạn, khi chúng ta đi qua khu rừng già th́ phải cẩn
thận các cây trái độc, những trái độc, những
lá độc, những bông hoa độc và ngay cả những
tổ ong có độc. Bởi vậy những thứ
ǵ chưa từng ăn - những trái cây, lá, hoa và tất cả
những thứ khác - không được ăn
nếu không hỏi tôi trước."
Tất cả kính cẩn
trả lời:
"Thưa
vâng."
Trước khu rừng
già có một thôn xóm nhỏ, và ngay trước thôn xóm này có một
cây cành lá xum xoe mà dân làng gọi là "Không biết cây
ǵ". Thân
cây, cành cây, lá cây, hoa và trái nh́n rất giống loại cây
soài. Ngay cả h́nh thể
và màu sắc và mùi thơm cũng như
mùi vị thật là giống trái soài mà chúng ta thường
ăn. Nhưng không phải là loại soài ăn
được, nó chỉ là một cây trái độc.
Một
số người đi đầu đoàn tới gần
cây "không biết cây ǵ".
Họ đang đói bụng và lại thấy cây có rất
nhiều trái xum xoe giống trái soài chín thật thơm ngon bèn trèo lên hái xuống và ăn liền,
không kịp hỏi người trưởng đoàn. Những người khác nhớ lời
vị trưởng đoàn dặn ḍ,
nhưng họ lại nghĩ đây là một loại cây
khác của giống soài. Họ
nghĩ rằng ḿnh đă may mắn kiếm được
cây soài ngay cạnh ngôi làng. Do
đó họ đă quyết định ăn trước
khi chúng hết.
Trong nhóm có một số người
có tánh cẩn thận nên đă không ăn và đợi vị
trưởng đoàn đến. Khi vị trưởng
đoàn đến nơi, một vị trong số những
người không ăn lên tiếng hỏi:
"Thưa
ông, cây này là cây ǵ? và chúng tôi có thể
ăn những trái cây này không?"
Sau khi xem xét cẩn
thận vị trưởng đoàn trả lời:
"Không, không thể
ăn được. Cây này nó giống cây
soài, nhưng nó không phải là cây soài. Nó là một cây độc
và tên của nó là "Không biết cây ǵ". Đứng có đụng
tới nó!"
Những người
đă ăn những trái cây đó kinh
hoàng sợ hăi. Vị trưởng
đoàn ra lệnh những ai đă ăn
những trái cây này th́ cố gắng làm sao để nôn
ra. Họ đă làm theo lời người trưởng đoàn,
sau đó mỗi người được phát bốn loại
thực phẩm ngọt để ăn - trái nho, những
miếng đường mía dẻo, sữa chua ngọt và mật
ong. Đó là cách
chữa vị nếm của những người vừa
nôn chất độc của trái của cây "không biết
cây ǵ".
Thật là không may, một
số người tham ăn và đần
độn đă không được cứu sống. Họ đă vội vă ăn những trái cây đó mà không chịu suy
nghĩ, chất độc đă thấm vào thể tạng,
do đó họ đă chết.
Trong một lần
trước đây, có một đoàn lái buôn khi tới gần
cây này và đă ăn những trái cây độc
và họ đă chết trong lúc ngủ đêm tại
đây. Sáng ngày
hôm sau dân làng đi ngang qua những túp lều. Họ đă thấy những xác chết, họ
đă chôn thi thể của đoàn lái buôn. Sau đó họ đă lấy tất
cả hàng hoá và đoàn xe ḅ.
Kỳ này khi thấy
đoàn lái buôn tới, dân làng đều nghĩ tới chuyện
xảy ra trước kia và tất cả
dân làng nghĩ rằng sẽ xảy ra cho đoàn lái buôn này
giống vậy. Cho nên sáng hôm
sau dân làng kéo đến những túp lều của đoàn
lái buôn với hy vọng sẽ lấy được hàng
hoá và xe ḅ.
Nhưng
khi dân làng đến nơi th́ thấy hầu hết những
người lái buôn đều c̣n sống và họ rất
khỏe mạnh. Dân làng
ngạc nhiên và hỏi những người lái buôn:
"Làm
sao mà các ông biết được cây này không phải là cây
soài?"
Những người
lái buôn trả lời rằng:
"Chúng
tôi đă không biết, nhưng người trưởng
đoàn của chúng tôi biết và dặn chúng tôi trước
khi đi, và khi ông ta tới thấy cây này và ông ta biết
đây là cây trái độc."
Dân làng
quay qua hỏi vị trưởng đoàn. "Oh, ông thật là thông minh, nhưng như thế
nào mà ông biết được đây là trái độc dù
nó rất giống trái soài?"
Người trưởng
đoàn trả lời," Tôi đă biết qua hai lư do. Trước nhất,
đây là một cây có thân cây rất dễ trèo. Và thứ hai, nó nằm
ngay kế bên thôn xóm. Những
trái của cây này trông rất ngon mà đă không được ai
hái, th́ nó không an toàn để ăn!"
Tất cả mọi
người đă sửng sốt rằng sự thông minh cứu
sống được con người chỉ dựa trên
khả năng phán đoán thông thường. Đoàn lái buôn tiếp
tục cuộc hành tŕnh b́nh an.
Y' chính câu truyện : Sự
thông minh là do sự phán đoán thông thường; sự ngu
đần xảy ra chỉ v́ ḷng ham muốn.