HÂN HOAN ĐÓN CHÀO
Câu hỏi 212, ngày 25 tháng 12, 2003
TT Giác Đẳng
hỏi ngày 11 tháng 12, 2003:
kính thỉnh TT Trí Siêu, xin TT hoan hỷ
giúp cho mọi người phân biệt một điểm,
là thông thường khi một người lớn lên đi
vào đời, đặc biệt trong quan niệm Đông
Phương, chúng ta là người đàn ông, bậc nam nhi
ở đời thi` phải có trí cả, trí cả tức
là một trí lớn mong mỏi làm một cái gi` đó cho
sự nghiệp cho cuộc đời. Nhưng mà rồi lại có nhiều người
cho rằng cái tham vọng và cái trí cả đó, hầu
như chúng là một chứ chúng ta không có phân biệt được. Hễ một người mà nuôi
hoài băo lớn, nuôi một trí nguyện lớn thi`
điều đó có nghĩa tham vọng lớn, do vậy
bây giờ chúng ta thử đặc trường hợp
nếu tham vọng được tính là phiền năo, thi`
chúng ta cũng phải nói rằng có những thứ trí
cả, có những thứ trí lớn mà ở đó nó
nằm ngoài sự chi phối của phiền năo. Nếu chúng ta nói như vậy
thi` TT Trí Siêu có thể cho thấy sự khác biệt gi`
giữa một người lập trí, và một
người chạy theo tham vọng của mi`nh, hai
điểm đó khác nhau như thế nào, và làm sao
để chúng ta có thể nhận ra sự khác biệt
của chúng, để chúng ta không chạy theo những tham
vọng mù quáng, nhưng đồng thời vẫn nuôi
được trí lớn của mi`nh, xin thỉnh TT Trí
Siêu.
TT Trí Siêu trả
lời:
Thưa TT Giác Đẳng, thực ra thi`
hai từ này theo quan niệm thường thức, thi` mọi
người họ nghĩ rằng sẽ giống nhau,
nhưng thực tế nếu phân tích cho kỹ, thi` chúng ta
sẽ thấy sự khác nhau. Như chúng tôi đă tri`nh bày
với qúi vị chữ chanda, hay gọi là ham muốn,
ước muốn, chữ chanda này, nếu chúng ta nói
từ đó một cách chung chung như vậy, thi` chưa
hẳn đề cập đến tham vọng thuộc
về bất thiện pháp, bởi vi` nếu mà y' kiến,
hay là trí cả, hoặc là nói theo Phật Pháp, thi` đây là
một trí nguyện nó đều xuất phát từ chữ
chanda mà ra, cho nên chữ chanda ở đây nó co`n bao hàm theo
nghiă thiện nữa, nghĩa tốt nữa. Bởi
vậy cho nên khi chúng ta đề cập đến vấn
đề tham vọng, và một người có một trí
cả, trong trường hợp này chúng ta nên nhận xét
như thế nào, một sự hoài bảo như thế
nào là tham vọng, và hoài bảo như thế nào
được gọi là y' trí rất đáng tôn trọng,
rất đáng để được tán thán.
Những người mà họ có một
ướt muốn để đạt đến mục
đích thành tựu, một địa vị, một
quyền chức và ở để nâng cao nhân phẩm
của họ, cái danh dự của họ, để
họ có được một đời sống vẻ
vang hơn, tốt đẹp hơn bây giờ, thi` trong
trường hợp này gọi người đó là
người có tham vọng.
Nhưng
nếu như một người có một trí nguyện có
tánh cách là để phục vụ cho tha nhân, phục
vụ bất cầu lợi và để thành tựu
được mục đích cao thượng, thi` trong
trường hợp này người đó lập nên
một cái hoài bảo một cái y' trí, một cái trí cả,
thi` theo trường hợp đó chúng ta không nên dùng từ
gọi là tham vọng.
Và ở đây trong trường hợp
này theo từ chữ chanda mà ra, nếu như là tham vọng
thi` chúng ta nên gọi là kàma chanda, co`n nếu như chỉ
là một hoài băo thi` chúng ta gọi là dhama chanda, co`n nếu
như chúng ta nói đó là một y' trí thi` chúng ta gọi
đó là danh từ dhiti hoặc dhiti chanda, chúng ta sài
những từ như thế đó thi` có lẽ chúng ta
sẽ được rơ ràng hơn.
Và ở đây nói tóm lại theo thường thức thông thường, họ nói rằng một người có một hoài băo làm việc lớn, thi` họ cho rằng đó là người có tham vọng lớn, nhưng ở đây chúng ta chưa vội để chúng ta khẳng định điều đó, co`n tùy thuộc vào mục đích mà người đó đạt tới, mục đích đó phục vụ cho quần chúng, cho tha nhân, và mục đích đó là thoát ly khỏi sự đam mê thụ hưởng. Hay là mục đích đó sẽ thành tựu được những gi` mà họ thích thụ hưởng, thi` trong trường hợp đó chúng ta sẽ tùy theo mục đích, tùy theo giá trị tính chất mà người đó đặt hoài băo thi` chúng ta sẽ dùng từ gọi là trí cả hay là từ tham vọng. Chúng tôi xin trả lời y' nghĩa này. Nam Mô Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật.
Minh Hạnh biên soạn
