ÐÐ Uyên Minh trả lời : Nam Mô Bổn Sư Thích Ca mâu Ni Phật. Chúng tôi xin trả lời câu hỏi này theo Giáo Lý A Tỳ Đàm của Nam Tông, cho nên không đem Bát Nhã, Duy Thức, Kim Cang, Thủy Sám, Ðịa Tạng, kinh Dược Sư ra. Hôm nay chúng tôi xin giảng về Khóc có hiện hữu trong các bậc Thánh không.

Trước hết chúng ta phải làm hai việc, là xin giải nghĩa bậc Thánh là gì, và khóc là gì. Khóc là một biểu hiệu của tình trạng tâm lý bất ổn, nó có từ chuyên môn trong Phật học gọi tên nó là PHIỀN NÃO, khóc là một biểu tượng bất ổn của tâm lý mình, vì mình buồn quá, mình giận quá, mình sợ quá, mình đau quá, mình mới khóc, chứ không ai khơi khơi mà lại khóc.

Cũng có trường hợp mình dư nước mắt, như con em mình đi nước ngoài lâu quá, khi nó về gặp lại ở phi trường cũng khóc, đó là hiện tượng đặc biệt, nó cũng là một biểu tượng mình thấy họ vui quá cũng khóc, nhưng thật ra họ cũng khóc bằng tâm sân, tâm sân ở đây nói theo ATỳÐàm là sự xúc động. "trời ơi, ta tưởng đâu chết bờ chết bụi, mày đã đi lâu rồi, không biết mày về mày còn gặp tao nữa hay không ", thí dụ như vậy.

Nói chung, Khóc là biểu tượng bất ổn tâm lý mà mình gọi là phiền não. Trước hết là phải nói trước như vậy đã.

Thứ hai Thánh nhân có bốn bậc : Tu Ðà Hườn, Tư Ðà Hàm, A Na Hàm và A La Hán. Thì bậc Tu Ðà Hườn diệt trừ được thân kiến, hoài nghi, giới cấm thủ. Thân kiến tức là không có còn xem sắc, thọ,tưởng, hành, thức, này là tôi, là của tôi. Sắc, tưởng, thọ, hành, thức kia là cũa ông nọ bà kia

Không phải tới lúc bấy giờ biết rõ là cái này để chỉ sắc, thọ, tưởng, hành, thức luôn luôn vô thường, khổ vô ngã, các thứ luôn vận hành theo nguyên tắc nhân quả, theo duyên sinh mà thôi, chứ ở đây không có tôi, có ta, không có người, knông có ngã, ngã sở, không có bỉ, không có thử, đó là thân kiến,

Hoài nghi, là vị này không có những nghi hoặc, những nghi hoặc mà nó ảnh hưởng tới trí tuệ tu chứng, thí dụ như nghi ngờ về Ðức Phật, nghi ngờ về giáo pháp, nghi ngờ về pháp môn mình đang tu học, nghi ngờ về quá khứ, hiện tại, vị lai, nghi ngờ về uẩn, về xứ, về giới.

Mình không biết trước đây mình tồn tại như thế nào, mình không biết người ta nói về Thượng Ðế, người ta nói về một lình hồn, chuyện đó có thật hay không. Có phải bây giờ tâm tư tình cảm của tôi, nó là một cõi linh hồn tồn tại bất biến, còn cái Phật Giáo kêu nó là từng chuỗi sát na. Nó chỉ là một cách nói thôi, nhưng thật ra tôi vẫn có một linh hồn nào đó khi thân xác này rã tan rồi thì tôi đi qua một thân xác khác v.v....Thì đó là mình thắc mắc, hoài nghi về những điều liên hệ đến quá trình tu chứng, mình hoài nghi về Tam Bảo, hoài nghi về uẩn, về xứ, về đế, hoài nghi về sự tồn tại của bản thân mình, hoài nghi về sự tồn tại của người khác, nói chung như vậy gọi là hoài nghi.

Thứ ba là giới cấm thủ, vị Thánh Tu Ðà Hườn không có còn chấp triền những môn nào mà nằm ngoài lý tưởng của Ðạo Ðế. Ðạo Ðế đây là Bát Chánh Ðạo, tức là chánh kiến, chánh tư duy, chánh ngữ, chánh nghiệp,chánh mạng. Các Ngài không làm cái gì, không tu tập theo pháp môn nào mà lý tưởng hướng đến ngoài Niết bàn, mà phương thức hành trì nằm ngoài Ðạo Ðế, thì không có, Bất cứ một cái công phu nỗi lực của các vị Thánh đều lấy Niết bàn làm lý tưởng, lấy Diệt Ðế làm lý tưởng, lấy Ðạo Ðế làm con đường hành trì, thì cái đó mới không còn giới cấm thủ nữa, còn nếu con đường hành trì nào nằm ngoài Bát Chánh Ðạo, mà lý tưởng hướng đến nằm ngoài ra Niết bàn, thì con đường đó gọi là giới cấm thủ, đó là cái phiền não của vị Tu Ðà Hườn diệt trừ.

Còn nói về Tư Ðà Hàm, thì các vị giảm nhẹ thêm hai thứ nữa, đó là dục ái và sân, tức là đối với sự đam mê, hưởng thụ trong sắc,trong thinh, trong hương,trong vị, trong xúc. Các vị giảm nhẹ rất nhiều, giảm nhẹ tức là không có hình thức hưởng thụ như người khác nữa, ở đây " giảm nhẹ" trong kinh sách giải thích là như vậy, các Ngài chỉ còn hình thức trong tâm mà thôi, còn về hình thức thì đã khác với vị Tu Đà Hườn,

Còn vị A Na Hàm thì đã diệt trừ hẳn dục ái và sân, ở trong các niềm đam mê đối với dục trần, như sắc, hương, thinh, vị, xúc, các Ngài không còn nữa, kể cả cái pháp trần, tức là những suy tư liên hệ đến dục lạc cũng không còn nữa. Các Ngài chỉ còn lại niềm đam mê trong thiền định, niềm đam mê trong cảnh giới tái sanh ngũ tịnh cư thì có, còn niềm đam mê mà tất cả những gì liên hệ tới cõi dục, như cõi dục, cảnh dục, thì không còn giá trị gì trong tâm hồn của vị Thánh A Na Hàm nữa. Các Ngài tuyệt đối không còn tâm sân, tức là không còn sợ, không còn buồn, không còn giận, không còn âu lo nữa, tuyệt đối không còn cái gì làm cho các Ngài cảm thấy khó chịu.

Vị A La Hán thì đoạn trừ tất cả những phiền não mà các vị A Na Hàm còn dư xót, ví dụ như là sắc ái. Sắc ái, vô sắc ái tức là niềm đam mê ở trong các tầng thiền sắc giới và vô sắc, hoặc trong các cảnh giới sắc và vô sắc, rồi ngã mạn, rồi phóng dật, và một phần của vô minh mà vị A Na Hàm còn dư xót lại. Dục ái, sắc ái, ngã mạn, phóng dật và vô minh đây là năm phiền não mà vị A La Hán chấm dứt hoàn toàn, nghĩa là không còn một cái phiền não nào nữa. Theo giáo lý Nam Tông thì sự thanh tịnh trong tâm hồn của một vị A La Hán đệ tử, và cái sự thanh tịnh trong tâm hồn của một Ðức Phật hoàn toàn giống nhau. có một điểm khác biệt giữa Ðạo Sư, giữa Ðức Phật và các vị Thánh A La Hán đệ tử, đó là ngoài sự thanh tịnh đó ra Ðức Thế Tôn còn có thể hiểu biết tất cả những gì mà Ngài muốn hiểu biết, và không có gì trên đời này mà Ngài không biết.

Vị Thánh Thanh Văn hoàn toàn sạch sẽ, thanh tịnh các phiền não nhưng cái sự hiểu biết lại không được. Chúng ta có thể nói một cách nôm na như thế này. Cái tư tưởng tâm linh của chúng ta nó giống như một thùng rác, cái giống gì cũng chứa trong đó hết, đó chính là nội tâm của phàm phu. Còn nội tâm của một vị A La Hán giống như một tủ sắt sang trọng, xinh đẹp đắt tiền, dĩ nhiên đã nói là tủ sắt sang trọng xin đẹp thì dứt khoát là không có đồ rẻ tiền, đồ dơ bẩn trong đó rồi. Nhưng mà không phải tủ sắt nào cũng có nhiều đồ quí trong đó, còn đối với Đức Thế Tôn, thì tâm hồn của vị Phật cũng giống như tủ sắt cũng đắc tiền cũng xinh đẹp nhưng mà có chứa nhiều đồ quí trong đó. Đó là căn cứ trong kinh mà dùng thí dụ theo bây giờ để mô tả như vậy, tức là sự thanh tịnh giữa Đức Phật và Chư Thánh Thanh Văn thì giống nhau, nhưng mà về trí tuệ thì khác nhau.

Chứ còn trong kinh điển Nam Tông không nhìn nhận trường hợp, không nhìn nhận ở đây nghĩa là bôi bác, không nhìn nhận ở đây là không nói đến. Trường hợp thật là chấm dứt hoàn toàn những cái chấp, Thanh Văn tuy không còn chấp ngã, nhưng còn chấp pháp. Chấp ngã tức là không còn chấp sắc, thọ, tưởng, hành, thức, chấp hình tướng, không còn chấp nhà lầu xe hơi, vợ con chồng vợ cha mẹ của tôi, nhưng mà vẫn còn chấp pháp, tức là chấp ta có giới, ta có định, ta có tuệ, ta hơn người này, ta kém người kia, ta bằng người nọ . Nói chung là vị A La Hán còn chấp pháp, chỉ có Phật không còn chấp gì thôi, Phật là Bồ Tát thì không chấp gì hết, còn riêng về A La Hán còn chấp pháp, thì xin thưa trong Nam Tông không có cái đó.

Và dầu chúng ta có tin tưởng điều này hay không, bằng một cái thiện trí thật sự xuất phát từ đáy lòng chúng tôi xin có một lời khuyên, đó là cái điều gì mình chưa xác định được mình không nên bôi bác, nếu đó là chánh pháp thì cái đại tội đó mình gánh chớ không phải là ai gánh. Một cạm bẫy thành công nhất của Bà La Môn giáo đó chính là họ bài bác A La Hán trong Phật Giáo truyền thống, đó là cái thành công rất là lớn, bởi họ không có niềm vui nào trên đời này lớn cho bằng nhìn thấy những người Phật tử, ăn rồi ôm cuốn kinh Di Ma rồi chửi Ngài Xá Lợi Phất còn hơn là mình chửi con, đó là một trong những thành tựu lớn nhất của Bà la Môn giáo.

Ở đây chúng tôi trở lại vấn đề cái phiền não duy nhất có thể làm cho mình khóc đó chính là tâm sân, thì tầng thánh thứ ba không còn sân nữa, kể từ Thánh A Na Hàm trở đi thì không khóc, còn vị Tu Đà Hườn vẫn còn khóc, còn vị Tư Đà Hàm thì trong kinh chúng tôi chưa xem cụ thể chỗ nào nói Thánh Tư Đà hàm còn khóc, mặc dù nói trên phiền não thì vị này vẫn còn tâm sân, nhưng mà do đã giảm nhẹ rất là nhiều, giảm nhẹ cũng bằng thánh trí, chứ không phải giảm nhẹ do một cảm hứng nhất thời nào như chúng ta. Cho nên trong kinh chúng ta thấy những vị Thánh Tư Đà Hườn còn khóc, như bà Visakka, như Ngài Ananda còn khóc, nhưng mà chắc chắn các bậc Thánh A Na Hàm trở lên A La Hán tuyệt đối không có khóc. Như trong kinh nói bà Visakka có người cháu qua đời bà cũng khóc.

Đức Phật Ngài thấy vậy Ngài mới hỏi: "Này Visakka, nếu hết tất cả những thị dân ở Sàvatthì này mà đều trở thành bà con của Visakka, thì Visakka có thích hay không ".

Thì bà Visakka :" Bạch Đức Thế Tôn, dĩ nhiên là con thích, nếu tất cả dân trong thành phố này ai cũng là bà con với con thì con rất là vui."

Thì Đức Phật Ngài nói ; " Nếu tất cả mọi người ở trong thành Sàvatthì này đều là bà con của Visakka thì Visakka sẽ khóc hết ngày này sang ngày khác. "

Là vì quí vị hãy tượng tưởng trong một thành phố, thí dụ như thành phố Houston hay là thành phố Saigon, hay là Paris, Luân Đôn, một thành phố như vậy gần như ngày nào cũng có người chết, gần như ngày nào cũng có người hấp hối, ngày nào mình cũng khóc, vì ai cũng là bà con của mình, mà nếu khóc hoài như vậy thì chết. Do đó bà nghe vậy bà thức tỉnh. Còn Ngài Ananda, khi Ngài nghe Ngài Xá Lợi Phất viên tịch, Ngài cũng khóc, nghe tin Đức Phật hứa khả ba tháng nữa Ngài Niết bàn, Ngài Ananda cũng khóc, nghe tin bà Gotami, bà Da Du Đà La, Ngài Rahula viên tịch Ngài cũng khóc vì Ngài vẫn còn phiền não.

Cho nên ở đây chúng tôi xin tóm gọn lại, trong các Thánh nhân thì từ bậc A Na Hàm trở lên, không còn tâm sân nữa cho nên các Ngài không có khóc. Nhưng những bậc Thánh hữu học, nhất là Tu Đà Hườn thì có thể khóc.

Điều thứ hai khóc chính là phiền não, chứ không phải mình đánh giá, đừng nhận xét khóc như biểu tượng văn hóa, thí dụ như trong bối cảnh như vậy mình không nhỏ vài giọt nước mắt ngó coi sao được, nhưng mà xin thưa ở trong Phật học Nam Tông trong trường hợp nào anh khóc thì cũng là phiền não thôi. Chứ anh không có lý luận: " con tôi đi xa quá, hồi đó nó đi vượt biên tưởng nó chết rồi, bây giờ gặp nó tôi mừng quá tôi khóc, khóc đó là tình mẫu tử, khóc đaọ đức, khóc tâm lý học, khóc triết học, khóc bình diện trên trời dưới đất, cái đó mình nói cho vui, chứ đã khóc là phiền não rồi.

Nhưng chúng tôi cũng xin thưa, cười cũng không phải là tốt hết đâu nhé, cười cũng có cái cười bất thiện, và cũng có cái cười chánh pháp, cái cười nào mà được khởi đi bằng tâm thiện, cười hoan hỷ với cái thiện của mình, thiện của người thì cái cười đó là cái cười chánh pháp, cười tốt. Nhưng cười vì mình khoái trí, cười trong bất thiện pháp của mình, của người, thì cái cười đó không phải là cười chánh pháp. Thí dụ mình mới vừa gạt được người ta, chơi xấu người ta được một vố, mình khoái trí mình cười, hoặc thấy người ta bất hạnh, mình cười, mình thấy người ta đang đi trên đường đạp vỏ chuốt bị té cái ạch, mình khoái mình cười, thì cũng một nụ cười, nhưng nụ cười đó không phải là nụ cười chánh pháp, không phải nụ cười an lạc. Chúng tôi xin ngừng ở đây, Nam Mô Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật