A Tỳ Đàm, Bài 15.III.4 Ngày 02 tháng 10 năm 2004

Chánh Hạnh chuyển biên  & Cô Tu Nữ Diệu Tịnh hiệu đính

Bài 15

Nhóm Thuộc Tánh Bất Thiện

Sở hữu bất thiện là những sở hữu chỉ hợp với các tâm bất thiện, gồm có 14 sở hữu tâm, được chia làm năm nhóm:

III Sở hữu Sân phần
Hối (Kukkucca)

 

TT Giác Đẳng : Hối là sự tiếc nuối ân hận với việc thiện đă bỏ qua và việc ác đă làm.Nếu chúng ta nói như vậy th́ tiếc nuối đó chỉ là sự tiếc nuối đối với thời quá khứ,c̣n hiện tại và tương lai th́ sao ? lấy ví dụ Đạo sĩ A-Tư_đà cảm thấy buồn v́ Đức Phật ra đời trong ba mươi năm nữa Đức Phật tương lai và sẽ chuyển pháp luân mà bây giờ ḿnh đă già rồi ,ḿnh không sống được tới ngày đó để nghe pháp .Đó cũng là một điều tiếc ở tương lai . Hoặc giả một người đă lên tới đỉnh cao của danh vọng bỗng nhiên họ phải đới diện với cái chết  trong cơn hấp hối họ đă nh́n thấy trước mặt bao nhiêu hứa hẹn của tương lai bao nhiêu vinh quang của hiện tại mà họ phải bỏ đi họ không hưởng được sau bao nhiêu năm cực khổ gầy dựng .Bạch TT Trí Siêu đối với hiện tại và tương lai mà ḿnh cảm thấy tiếc mính cảm thấy ân hận ḿnh cảm thấy ḿnh không được những thứ đó. Trạng thái đó có tính trong thuộc tính hối hay không ? Hay là chúng ta chỉ nói đến quá khứ thôi?  Xin thỉnh TT Trí Siêu .

 

TT Trí Siêu: Chúng ta hăy trở lại với phần chi pháp của các tâm sở phối hợp với tâm và chúng ta đề cập đến cảnh của tâm,tâm biết bao nhiêu cảnh và cảnh có được bao nhiêu tâm biết. Cảnh là đối tượng của tâm biết nếu nói hẹp th́ có sáu (6) tức là sắc thinh khí vị xúc pháp ,nếu nói rộng th́ có hai mươi mốt (21). Trong đó có cái gọi là ana`gata`ramman.a tức là cảnh vị lai.Tâm pháp biết cảnh vị lai gốm có tâm dục ư thức giới ngoại trừ ra ngũ song thức với ba bảy tâm ..giới c̣n bốn mươi mốt (41) tâm dục giới c̣n lại cùng với ba mươi hai (32) tâm sở phối hợp với những tâm dục giới này cũng là biết cảnh vị lai.Nhưng ở đây đối với những tâm và tâm sở đều biết cảnh vị lai một cách bất định bởi v́ cảnh vị lai chưa đền. Khi mà chúng ta nói qua điểm này th́ chúng ta xác nhận rằng hối tâm sở vẫn có thể nói rằng nó biết cảnh vị lai bất định.Chúng ta cụng thấy đối với một người họ khởi lên sự hối tiếc như Đạo sĩ A-Tư-Đà chẳng hạn về cơ hội diện kiến Đức Phật trong tương lai, ông ta không gặp được nên ông ta mới buồn bă hối tiếc rơi lụy, th́ đây là một trạng thái hối .Mặc dù tự năy giờ chúng ta đă tŕnh bày về sư hối hay thuộc tánh hối là đối với cảnh hiện tại cũng như là cảnh quá khứ nhưng đối với cảnh vị lai th́ hối cũng vẫn biết được.Chúng ta cần phải hiểu sự kiện này y cứ trên phương diện chi pháp mà chúng ta nói.Và chúng ta cần phải xác định lại một lần nữa cho dù là sự kiện nào đi nữa thiện hay là bất thiện hay không phải là thiện không phải là bất thiện ,quá khứ hiện tại hoặc là vị lai dầu cho cảnh nào đi nữa nhưng mà hễ hiện tại mà tâm khởi lên với một thái độ với một trạng thái ray rứt hối tiếc ân hận th́ trong trường hợp đó chúng ta cũng đều kể là thuộc tánh hối cả.

      Như Sư Trưởng có nêu lên ba từ là :

            1/ Hối hận tức là chuyện đă qua

             2/ Hối tiếc cũng có thể là chuyện đă qua mà cũng có thể là chuyện tương lai

             3/ Hối cải ,danh từ này là hoàn toàn chỉ cho chuyện quá khứ mà chúng ta suy               nghĩ lại và chúng ta sẽ khắc phục ở tương lai.

             Chúng tôi xin trả lời vắn tắt như vậy