A Tỳ Đàm, Bài 15.III.4 Ngày 02 tháng 10 năm 2004

Chánh Hạnh chuyển biên & Cô Tu Nữ Diệu Tịnh hiệu đính

Bài 15

Nhóm Thuộc Tánh Bất Thiện

Sở hữu bất thiện là những sở hữu chỉ hợp với các tâm bất thiện, gồm có 14 sở hữu tâm, được chia làm năm nhóm:

III Sở hữu Sân phần
Hối (Kukkucca)

TT Giác Đẳng : Thông thường thì một con người biết hối hận ,biết suy xét và có thái độ rõ ràng đối với thiện ác và nhất là đối với hành động của mình, người ta gọi là một người có lương tâm .Người đó có phản ứng nhất định đối với cái thiện và cái ác của mình.Ở đây có một điểm rất là tế nhị đối với người Phật tử việc làm lành lánh dữ không phải là những tiêu đề đơn giản mà bản thân của mỗi chúng ta đều có những lầm lỗi và sống thế nào với những lầm lỗi của chúng ta thì đó là cả một kinh nghiệm rất là quan trọng . Bạch Sư Trưởng Ở đây tâm sở hối được liệt vào một trạng thái bất thiện, được khẳng định là thuộc tánh bất thiện,Điều này có thể làm cho một số Phật tử hoang mang khi người ta nghĩ đến một người sống bằng lương tâm của mình dù đôi lúc lương tâm của mình cắn rứt, đôi lúc tâm tư của mình không an ổn với những gì mình đã làm hay những gì mình đã bỏ qua.Thì với một số người họ thấy rằng điềù đó tốt chứ không hẳn là xấu

Ngay cả trong bài giảng của TT Trí Siêu cũng nói rằng đôi khi hối hận cũng có giá trị nhất định của nó chứ không phải sự hối hận cũng là sai lầm.Bạch Sư Trưởng có cách giải thích thế nào để người Phật tử thấy rằng trạng thái hối ở đây chỉ mang lại phiền não mang lại những điều không có lợi hơn là có lợi và tại sao nó được liệt vào những thuộc tánh bất thiện bởi vì điều này quan trọng đặc bịêt với người Phật tử.Nếu chúng ta không làm sang tỏ điều này thì bằng định nghĩa rõ ràng về tâm sở hối ở đây có thể dễ dàng cảm thấy rằng sự việc một người sống bằng niềm ân hận đối với những điều thiện đã bỏ qua những điều ác đã làm đó là một điếu cần phải bỏ đi.Đây là một điểm làm cho Phật tử khi mới vừa nghe hết sức là bối rối .Con kính thỉnh Sư Trưởng hoan hỷ giảng là tại sao sự nuối tiêc ân hận đó lại có lợi trên phương diện thiện pháp mà nó lại được liệt vào trạng thái tâm sở bất thiện.Xin cung thỉnh Sư Trưởng

Sư Trưởng : Trong vấn đề này TT Giác Đẳng đưa lên và qua bài giảng cuả TT Trí Siêu , trong phần dẫn nhập tôi cũng có nói đến ba phần của điểm này là hối hận hối tiếc hối cải thì danh từ hối cải này được xem như là tương đối tốt ,còn hối hận hối tiếc vẫn năm trong phạm vi hối nhưng thường khi chúng ta hối hận đôi khi hiêủ như một tội lỗi mà mình cải hối thì đó là một việc khác nữa. Có câu như là thà là giết lầm hơn tha lầm, khi họ tha người nàođó chính người này làm khổ lại họ về sau , thì họ hối hận tiếc rằng hồi xưa sao tôi không giết nó để bây giờ nó giết lại tôi. Còn như từ hối cải nhớ lại những lầm lỗi để ăn năn sám hối nằm trong ý nghĩa tốt như vậy .Nhưng mà từ ngữ chúng ta có thể hiểu khía cạnh khác nhau . Cổ nhân có nói câu này rất hay

Tri kỷ yếu nhất ngôn tri chung

Bất tri kỷ yếu ngôn thuyết vô cùng

Nếu hiểu được yếu lý thì như từ chữ hối thì cũng hiểu là bất thiện nhưng mà nếu như không hiểu được yếu lý thì dầu cho chúng ta có dựng nên được cả trang từ vựng đi nữa cũng không thể nào giải hết.Chú giải định nghĩa chung chung thì nói là hối đây chẳng những là hối hận những việc đã làm mà còn hối tiếc những việc mình đã bỏ qua , giải thích đại khái là như vậy , không phải chỉ riêng hai trường hợp đó .Nếu chúng ta viết theo văn phạm thì v.v.. hay chấm lửng (….) nghĩa là vẫn còn .Nêu lên đại ý thôi .

Như trong kinh tạng cũng có mà trong tạng abhidhamma cũng có như là phân theo các sắc pháp hay là tâm sở gì đó ,đại ý là như vậy nhưng ở câu kết Đức Phật còn nói rộng có những pháp hay là có những pháp nào như vậy cũng gọi là v.v…vì nó còn chi ly nữa nhưng chỉ nói đại khái.Ở đây thành phần hối tuyrằng hối hận hay là hối cải về sự việc lầm lỡ của mình mà mình có thể ăn năn chừa cải thì xem như nó là tốt nhưng mà vừa chừng .Vừa chừng là thế nào tức là vừa đủ để cho mình cải tà quy chánh, cải ác tùng thiện , phi hối hậu hóa để ăn năn chừa cải tội lỗi sau này thì như vậy là tốt mà vừa chừng thôi nhưng mà ngay trong lúc khởi lên hối hận hay hối cải cũng vẫn là tâm nóng nảy bực bối rối . Như bình thường chúng ta nhất là các vị tỳ kheo nếu có tàm có quý đối với các điều giới học thì khi phạm một điều nào đó chúng ta cãm thấy bức rứt giống như lúc đó mình bị dính sình , y phục đấy mồ hôi dơ bẩn nhưng khi tắm rồi thay bộ đồ mới thì sẽ thấy tâm tư thoải mái dễ chịu.Cho nên Đức Phật chỉ dạy phương pháp sám hối không phải là những việc ác đã làm sám hối là hết tội như là rửa tội nhưng đây là phương pháp tẩy xóa mặc cảm tội lỗi để bắt đầu làm lại cuộc đời để cho tâm tư trong sạch thanh tịnh .Nếu như người không có tàm có quý đối với những việc đó xem thường có sự dể vui buông lung không có biết hối cải tội lỗi, nhưng mà hối cải vừa chừng ,đủ mức độ cho mình cải tà quy chánh là được rồi .Nhưng mà nhiều quá thì cũng không tốt như lúc nãy trong phần dẫn nhập đại ý tôi có nhắc đến câu chuyện của vị Long vương trước đây là vị tý kheo chẳng hạn.Qua câu chuyện này chúng ta bịết làm sao vừa đủ. Xin nhắc một câu chuyện có ý nghĩa tương tợ như vầy để quý vị nhận thấy ý nghĩa hối cải vừa đủ ,vừa chừng thôi .

Có câu chuyện trong bổn sanh là Ông chủ tiệm bán ruợu .Một hôm có việc ông đi, ông dặn người đầy tớ của mình:

_Khi ta đi vắng nhà ,nếu có khách uống rượu thì ngươi nhớ để một dĩa muối để cho khách nhắm rượu , vì họ thích như vậy .

Chính nhờ điều này mà quán ông đông khách hơn những quán khác.

Người đầy tớ này là người thiếu trí, không có kinh nghiệm nghề nghiệp, nghe ông chủ dặn như vậy nghĩ rằng nếu người ta thích uống rượu với muối thì thay ví để dĩa muối hột trên bàn mình hãy đổ muối vào trong rượu có lẽ hay hơn, và muốí bỏ càng nhiều càng ngon.

Nghĩ sao làm vậy anh ta lấy muối bỏ muối vào từng hủ rượu . Mọi người uống rượu thấy mặn không uống nữa, quán vắng khách dần. Khi ông chủ về, biết anh đấy tớ là người ngu thiếu trí đã làm những việc không đáng làm.

Đây là một kinh nghiệm cho chúng ta, tương tợ như vậy khi nhớ đến việc ác lỗi lầm nào đó mà chung ta thấy đó là tội lỗi thì nên hối cải nghĩ đến điều này là điều không đáng làm .Như TT Trí Siêu có nhắc những vị có tư tưởng bất thiện , sau sám hối Đức Phật xin Thế Tôn tha thứ cho con, những điều con nghĩ con nói con làm vì vô minh ,tội lỗi con làm vì ngu si thiếu trí đã có những gì xúc phạm đến Đức Thế Tôn.” Và Đức Phật Ngài cũng chấp nhận những sự như vậy, và trong pháp luật các bậc thánh những người biết lỗi xin phát lộ sám hối thì có sự chấp nhận để cho vị kia làm lại cuộc đời, hối cải về sau. Chỉ chừng như vậy là vừa đủ ,nếu vị này cứ ôm mặc cảm tội lỗi suốt đời thì như Hoàng hâu Mallika , phút lâm chung nhớ đến lời nói láo của mình phải sanh vào địa ngục hay như vị tỳ kheo nhớ mình làm đứt cỏ sanh làm Long vương v.v.. Điều này hơi quá đáng như người đầy tớ lấy muối đổ vào rượu , nhưng nếu chúng ta không có tàm không có quý ghê sợ hổ thẹn tội lỗi làm rồi không có sự hối cải thì không nên .Nhưng mà nhớ hối cải vừa đủ không băn khoăn ,cứ sầu khổ hoài cũng không có ích gì cả. Như một thí dụ khác lần nào đó chúng ta lỡ vui mà sài tiền hơi nhiều , hoang phí khi nhớ lai như vậy khởi lên hối tiếc. Nghĩ thầm mình sẽ không tiêu pha tài sản hoang phí như vậy nữa là đủ rồi .Từ đó về sau bắt đầu tiết kiệm lại xài vừa chừng . Chứ không phải người đó khi nhớ lại cứ ngồi than khóc mãi tiếc mãi không làm gì thì không đúng . Đối với tội lỗi nào cũng vậy , hối cải vừa chừng như vậy là tốt.

Trở lại chữ kukkucca , như TT Trí Siêu đã nói bất cứ trường hợp nào có trạng thái hối lại những việc đã qua làm cho tâm nóng nảy .Chính tâm nóng nảy đó là tâm bất thiện bởi vì nó không tốt đẹp và nó có khả năng là nhân xấu cho quả khổ về sau .Do đó nó nằm trong năm nghĩa bất thiện, chúng ta thấy những câu chuyện cổ tích kể trên tâm hối vẫn có thể đưa đến những khổ cảnh.Như vậy chúng ta biết tất cã mọi trường hợp dầu hối hận hối tiếc luôn cả hối cải đi nữa cũng vừa chừng chứ đừng quá nhiều thì cũng là không tốt .Ý nghĩa bất thiện nó là như vậy. Nam Mô Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật.